اثرات مفید و مضرتکنولوژی بر زندگی کودکان و نوجوانان
نمی توان تصور کرد که کودکان ما بزرگ شوند، رشد کنند، وارد دانشگاه یا حوزه های مختلف شغلی شوند اما با رایانه آشنا نباشند و از شبکه جهانی (اینترنت) چیزی ندانند. دنیای امروز، دنیای تلویزیون، ماهواره، کامپیوتر و اینترنت می باشد و موارد فوق چنان با سرعت وارد زندگی بشر شده و نفوذ خود را ادامه می دهند که نمی توان از کنار آن ها با بی تفاوتی گذشت بلکه باید با آن ها به روش صحیح برخورد نمود تا بیشترین سود و استفادهحاصل آید.
نکته قابل ذکر آن است که همچنان که اثرات مفید تکنولوژی جدید در کیفیت زندگی ما قابل انکار نیست، ولی در صورت عدم مدیریت صحیح نیز ممکن است تاثیرات مضر آن بر زندگی کودکان و نوجوانان ما غیر قابل جبران باشد.
کامپیوتر همیشه، هم برای بچه‌ها و هم برای بزرگسالان بعنوان یک منبع صحیح و قابل اعتماد مطرح بوده است. ولی به نظر می‌رسد مسائلی در مورد استفاده از کامپیوتر وجود دارد که والدین را نگران می‌کند. مهمترین عامل برای تعیین اثرات مثبت و یا منفی کامپیوتر یکی مدت زمانی است که کودک و نوجوان صرف استفاده از کامپیوتر می‌کند و دیگری نوع فعالیت‌هایی است که او درگیر آن می‌شود.
استفاده از نرم‌افزارهایی متناسب با سطح رشدی کودک فرصتی را برای تفکر، اکتشاف و بدست آوردن پاسخ در اختیار کودک قرار می‌دهد و قدرت تفکر و خلاقیت او را شکوفا می‌کند و توانایی تفکر حل مسئله را در او قوی می‌کند.
کودکی که ساعات طولانی از روز خود را پای کامپیوتر می‌نشیند، از سایر فعالیت‌های لازم برای رشد مانند فعالیت‌های تحصیلی، ارتباطی و اجتماعی عقب می‌ماند استفاده زیاد و کنترل نشده از کامپیوتر در زمان‌های طولانی می‌تواند منجر به چاقی، افت عملکرد ارتباطی و اجتماعی و افزایش احساس تنهایی و افسردگی گردد.
اثرات مفید و مضرتکنولوژی بر زندگی کودکان و نوجوانان
با این اوصاف باید از خـود بپرسیم که آیا برای مدیریت ایـن بحـران و سـوق آن به سـوی هـدف ذکـر شده چاره‌ای اندیشیده‌ایم؟ برای شروع کار تنها کافی است از طریقی، زمان و نحوه استفاده کودک از کامپیوتر را تحت نظر داشت و سپس برنامه زمان‌های مجـاز استفاده از کامپیوتر و موارد مصرف آن را به وی گوشزد کرد. بهترین وسیله برای انجام این کار نرم افزاری تحت عنـوان Child Control محصـول شرکت Salfeld است که کنتـرل والدین بر کودک خود را در زمینه فوق‌الذکر به شیوه‌ای ساده و مناسب امکان پذیر می‌کند. در بخشی از آن می‌توان زمان دسترسی کاربر به کامپیوتر و همینطور اینترنت را در روزها، هفته‌ها و یا ماه‌های مشخصی محدود کرد. حتی می‌توانید مشخص کنید که او اجازه اجرای کدام یک از برنامه‌ها و یا بازی‌های موجود در کامپیوتر را در چه زمان‌هایی داراست.
بخشی هم مخصوص فیلتـرینـگ اینترنت است به صورتی که می‌توان در آن لغات نامناسب را انتخاب و مشخص کرد که اگر وب سایت باز شده توسط کودک شامل یکی از این لغات بود، وب سایت بسته شده و یا به وب سایت دیگر منتقل شود. در بخش دیگری اگر قصد ترک منزل را داشتید می‌توانید از طریق پست الکترونیکی گزارش فعالیت کامپیوتر را دریافت کنید که ارسال آن توسط برنامه به محض اتصال به اینترنت و از طریق آدرس پست الکترونیکی که به آن معرفی می‌کنید، انجام خواهد شد. و بخش های دیگری که سهولت کار را بیشتر می کند .
این نرم افزار به شما کمک می‌کند تا استفاده از کامپیوتر توسط کاربران به ویژه کودکانتان را تحت کنترل داشته باشید و یکی از ویژگی های منحصر به فرد آن، تهیه گزارش از مدت کارکرد روزانه کامپیوتر است. همچنین با تنظیم این برنامه می‌توانید تعیین کنید که کودک شما دقیقاً چه روزها و ساعاتی و به چه مدت حق استفاده از کامپیوتر را دارد بدین ترتیب که تا قبل از آنکه این مدت به پایان برسد، برنامه پیغامی مبنی بر اتمام مهلت و خاموش شدن کامپیوتر را به کاربر نمایش دهد.
استفاده از بازی‌های خشن کامپیوتری بخصوص در کودکانی که از نظر سرشتی یا محیط خانوادگی مستعد پرخاشگری و یا اختلالات رفتاری هستند، با افزایش پرخاشگری همراه است. ولی چنانچه از برنامه های صحیح آموزشی استفاده شود فرصتی را برای خلق کردن و اکتشاف در اختیار کودک قرار می‌دهد.
اگر قرار باشد کودک تمام وقت خود را صرف وسایل الکترونیکی چون کامپیوتر، تلویزیون، پلی استیشن (PlayStation) و موارد دیگر نماید، دیگر زمانی را برای بازی‌های رو در رو و گروهی نخواهد داشت که فرصت رشد مهارتهای ارتباطی و اجتماعی را از کودک می‌گیرد.
اثرات مفید و مضرتکنولوژی بر زندگی کودکان و نوجوانان
استفاده از نرم‌افزارهایی متناسب با سطح رشدی کودک فرصتی را برای تفکر، اکتشاف و بدست آوردن پاسخ در اختیار کودک قرار می‌دهد و قدرت تفکر و خلاقیت او را شکوفا می‌کند و توانایی تفکر حل مسئله را در او قوی می‌کند. بطور مثال نرم افزارهای گرافیکی می‌تواند برای کودک خیلی جالب باشد چرا که اثر خودش را در محیط امتحان می‌کند و انگیزه خلق تصاویر سمبولیک را در او بیدار می‌کند. چیزهایی که بچه‌ها درکامپیوتر استفاده می‌کنند باید محتویات معنادار در ارتباط با تجربیات خانه، مدرسه و جامعه باشد. باید فعالیت‌هایی باشد که به کودک اجازه انتخاب و کنترل دهد. استفاده از کامپیوتر بخصوص می‌تواند برای کودکانی که به علت ناتوانی‌های مربوطه نمی‌توانند از روش‌های آموزش سنتی بهره ببرند و یا استفاده از این روش‌ها برای آنها اختلالات رفتاری خفیف و یا مشکل توجه و تمرکز، شنوایی، تکلمی و … ایجاد کند موثر باشد .
موارد زیر را در مورد استفاده از کامپیوتر در نظر بگیرید:
1. استفاده از کامپیوتر برای کودکان زیر 3 سال توصیه نمی‌شود. تا این مرحله سنی بهتر است انرژی کودک صرف یادگیری مهارتهای حرکتی، زبانی، ارتباط برقرار کردن، بازی کردن و … بشود.
2. فعالیت‌های کامپیوتری مورد استفاده توسط کودک باید به نوعی باشد که باعث افزایش خلاقیت و انگیزه او شود و به او فرصتی برای باز کردن، کشف کردن و تجربه کردن بدهد، مثل فعالیت‌هایی که پایان آن باز است و کودک قدرت انتخاب دارد. این فعالیت‌ها به کودک فرصت اکتشاف، تخیل ، تصور کردن، انتخاب و تصمیم‌گیری و حل مسئله می‌دهد. برای کودکان پیش دبستانی برنامه‌های نقاشی می‌تواند برنامه بسیار مناسبی باشد.
اثرات مفید و مضرتکنولوژی بر زندگی کودکان و نوجوانان
3. در صورتی که این امکان وجود داشته باشد بخصوص در مدرسه بهتر است استفاده از کامپیوتر یک کار گروهی درآید. در این صورت احتمال مشارکت، همکاری، حل مسئله گروهی و برقراری ارتباط بین کودکان بیشتر می‌گردد.
4. زمان‌هایی را اختصاص دهید که در کنار کودک و نوجوان خود به یک فعالیت مشترک کامپیوتری بپردازید و با آنها بازی‌ها و برنامه‌هایی را باز کرده و انجام دهید. این کار حداقل دو فایده دارد یکی آن که در زمانی که کودک دچار احساس ناکامی و شکست در برنامه‌ای شده در کنار او هستید و به او کمک می‌کنید و دیگر آن که می‌توانید نظارتی روی کار او داشته باشد و در مورد بازی‌ها و برنامه‌های مختلف با هم بحث و تبادل نظر کرده و امکان یک آموزش دو طرفه را برقرار سازید.
5. زمان استفاده از کامپیوتر را برای فرزند خود محدود نمایید. اگر قرار باشد کودک تمام وقت خود را صرف وسایل الکترونیکی چون کامپیوتر، تلویزیون، پلی استیشن (PlayStation) و موارد دیگر نماید، دیگر زمانی را برای بازی‌های رو در رو و گروهی نخواهد داشت که فرصت رشد مهارتهای ارتباطی و اجتماعی را از کودک می‌گیرد.
6. در حد امکان سعی کنید کامپیوتر را با علایق و فعالیت‌های کودک ادغام نمایید تا اینکه اجازه دهید کامپیوتر فعالیت و علاقه اصلی او بشود.
7. کامپیوتر را در اتاق کودک قرار ندهید چون در آن صورت نمی‌توانید روی زمان استفاده از آن کنترلی داشته باشید. چنانچه کودک شما علاقه زیادی به استفاده از کامپیوتر دارد از آن به عنوان تشویقی برای رفتارهای مناسب دیگری استفاده کنید.
دکتر فریبا عربگل – انجمن روان پزشکی کودک و نوجوان
ایران سلامت
منبع : تبیان
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
