ارزيابي رشد و تكامل كودك: آنچه بايد بدانيد
ارزيابي رشد كودك چيست؟
كودكان با سرعت و الگوهاي متفاوتي رشد مي كنند: برخي حرف زدن را خيلي زود شروع مي كنند؛ بعضي ديگر هم حتي قبل از اينكه بچه هاي همسن آنها بتوانند چهار دست و پا راه بروند، ياد مي گيرند كه ايستاده راه بروند. اما اگر به نظر مي رسد كه كودك شما در دوره اي از رشد، خارج از محدوده طبيعي قرار دارد، شما بايد او را مورد “ارزيابي رشد” قرار دهيد. در واقع، ارزيابي رشد يك ارزيابي ساخت يافته از ميزان رشد كودك شما در حيطه هاي توانايي هاي فيزيكي، زبان، فهم و درك، مهارتهاي اجتماعي و عاطفي است. يك متخصص ارزيابي رشد يا تيمي از متخصصين (كه ممكن است شامل متخصص اطفال، متخصص زبان، متخصص شنوايي، متخصص كاردرماني، روانشناس كودك، روانپزشك كودكان، و افراد ديگر باشد) مي توانند اين ارزيابي را انجام دهند.
متخصص يا تيم متخصصين، ميزان رشد كودك شما را با ميزان طبيعي رشد در سن او مقايسه كرده و مشكلات يا تاخيرهاي تكاملي احتمالي را مشخص مي سازند. در كل، شما بايد به سوالات نسبتا فراوان و جزئي در مورد رشد، حركات فيزيكي، رفتار، بازي ها و روابط متقابل كودك با اعضاي خانواده و ديگر افراد و اشيا موجود در محيط پيرامون او، پاسخ دهيد. همچنين كودك شما مورد يك سري آزمايشها قرار مي گيرد كه ممكن است شامل تستهاي فيزيكي، شنوايي و بينايي، بررسي نحوه بازي كودك، و آزمونهاي استاندارد (كه از كودك مي خواهند كارهاي مشخصي را انجام دهد) باشند، و نهايتا نقاط قوت و ضعف او را مشخص مي سازند. اگر مربي يا پزشك كودك شما توصيه كند كه او را تحت ارزيابي رشد قرار دهيد، شما ممكن است عصباني شويد، بترسيد يا حتي احساس گناه كنيد. هيچ پدر و مادري دوست ندارند بشنوند كه فرزندشان مشكلي دارد. نگراني شما طبيعي است، اما به خاطر داشته باشيد كه اين آزمونها، يك ارزيابي ساده از كودك شما هستند. اين آزمونها به هيچ وجه براي تشخيص عيب يا بيماري كودك نيستند (هر چند ممكن است در انتها به شما پيشنهاد بدهند كه كودك را براي بررسي ابتلا به بيماري يا مشكل خاصي، مورد معاينه دقيقتر قرار دهيد) و همچنين نمي توان اين آزمايشها را نشانه وجود يك مشكل جدي در كودك دانست. در بسياري از موارد، اين ارزيابي مشخص مي كند كه كودك كاملا طبيعي است، و احتياج به درمان يا مراقبتهاي اضافي ندارد. حتي اگر پزشك يا معلم كودك احتمال دهند كه او به يك بيماري يا مشكل دچار شده است، ممكن است راهكارهايي را به شما پيشنهاد بدهند كه با كودك خود در خانه تمرين كنيد تا مشكل او برطرف شود. سعي كنيد با فكر باز با اين موضوع برخورد كنيد، و به ياد داشته باشيد كه هدف نهايي اين ارزيابي آن است كه به كودك شما كمك كند تا رشدي سالم و طبيعي داشته باشد.
ارزيابي رشد و تكامل كودك: آنچه بايد بدانيد
از كجا مي توانم بفهمم كه بايد كودك را مورد ارزيابي قرار داد؟
متخصص اطفال در هر نوبت معاينه كودك، رشد او را مورد بررسي قرار مي دهد. اگر او مشاهده كند كه كودك شما در يكي از زمينه هاي رشد، تا حد زيادي از همسالان خود عقب مانده است، ممكن است شما را به يك متخصص رشد ارجاع دهد تا اين آزمونها را انجام دهيد.
البته شما هم به عنوان پدر يا مادر مي توانيد ضرورت انجام اين آزمونها را تشخيص دهيد. شما بهتر از هر كس ديگري فرزند خود را مي شناسيد و ممكن است اولين كسي باشيد كه يكي از نشانه هاي تاخير در رشد را مشاهده كنيد. پزشك در هر نوبت معاينه، تنها چند دقيقه را با كودك شما سپري مي كند، پس به سادگي ممكن است از توجه به نشانه هاي ظريف و كوچك، غفلت ورزد. اگر شما در مورد يكي از نشانه هاي رشد (مثلا حرف زدن يا توانايي برداشتن و گرفتن اجسام) نگران هستيد و پزشك شما در اين مورد صحبتي نكرد، مي توانيد اين موضوع را با او مطرح كرده و بخواهيد كه شما را به يك متخصص ارجاع دهد.
اگر كودكتان را به مهدكودكي مي بريد كه پرسنل آن در زمينه رشد كودك آموزش ديده اند، مدير مهد يا مربي كودكتان نيز مي تواند پيشنهاد مراجعه به متخصص را مطرح كند.
ارزيابي رشد و تكامل كودك: آنچه بايد بدانيد
خصوصيات يك “ارزيابي رشد و تكامل” خوب چيست؟
ارزيابي كودكان مختلف ممكن است كاملا متفاوت باشد زيرا كودكان و خانواده هاي آنها با يكديگر بسيار متفاوتند. بهترين ارزيابي ها در زمينه بررسي سلامت جسمي و روحي كودكان ، مشخصات زير را دارند:
- والدين و متخصصين به همراه يكديگر در ارزيابي شركت مي كنند: شما در زمينه رفتارهاي كودك خود متخصص هستيد؛ پس بايد در فرآيند ارزيابي، نقشي كليدي داشته باشيد. اطلاعات و نظرات شما براي تعيين وضعيت واقعي كودك، بسيار مهم و تعيين كننده هستند.
- ارزيابي بايد توسط يك تيم (كه مي تواند شامل متخصص اطفال، متخصص شنوايي، روانشناس كودك، روانپزشك كودك، و ديگران باشد) انجام شود تا تصويري كامل از مهارتهاي كودك به دست بيايد. اعضاي تيم بايد درك قابل قبول و مناسبي از فرآيند رشد كودك داشته باشند.
- كودك شما بايد در چند جلسه و با حضور افراد مختلف مورد معاينه قرار گيرد. رفتار، فرآيندي بسيار پيچيده است. براي به دست آوردن تصويري دقيق و كامل از بازي، يادگيري، نحوه استدلال، حركات، روابط متقابل و ساير ويژگيهاي كودك، او بايد در محيطهاي مختلف مورد بررسي و آزمايش قرار گيرد. به عنوان مثال، رفتارهاي او در زماني كه همراه شما است ممكن است با زماني كه در مهدكودك است يا زماني كه با خواهر و برادرهايش است، متفاوت باشد. يك تيم خوب ارزيابي، همه اين موارد را مد نظر قرار مي دهد.
- فرآيند ارزيابي بايد نقاط قوت و نقاط ضعف كودك شما را مشخص سازد: رشد كودك، يك فرآيند پيچيده است و در يك ارزيابي خوب، بايد فعاليت و عملكرد كودك در حيطه هاي مختلف (و نه تنها در يك يا دو موردي كه به نظر مي رسد او مشكل دارد) مورد بررسي قرار گيرد.
- نبايد كودك را مجبور كرد كه در طول آزمايش، از شما جدا شود؛ زيرا اگر كودك عصبي يا ترسيده باشد، نمي توان از او انتظار داشت كه توانايي هاي خود را به بهترين شكل ممكن بروز دهد.
- ارزيابي بايد مانند كمك كردن باشد. ارزيابي رسمي از رشد كودك، غالبا اولين گام در تعيين اين است كه آيا كودك شما به دخالت پزشكي يا درمان زودرس نياز دارد يا خير. اما پس از انجام آزمون، بسياري از والدين مي گويند كه خود آزمون نيز بسيار مفيد بوده است. در طول اين فرآيند، بايد احساس كنيد كه اطلاعات و دانش شما پيرامون كودكتان در حال افزايش است، پاسخ بسياري از سوالات خود را در مورد رشد كودك خواهيد گرفت و ايده هاي جديدي در زمينه نحوه ارتباط برقرار كردن با كودكتان به دست مي آوريد. حتي ممكن است احساس آرامش پيدا كنيد. هرچند مواجه شدن با يك مشكل احتمالي در مورد رشد كودك مي تواند ناراحت كننده باشد، اما دانستن اينكه مي توان اين مشكل را تا حد زيادي برطرف كرد، يك گام بزرگ رو به جلو است.
ارزيابي رشد و تكامل كودك: آنچه بايد بدانيد
چگونه مي توانم مطمئن شوم كه فرزندم، بهترين نتيجه ممكن را به دست آورده است؟
آمادگي قبلي براي ارزيابي و بازي كردن نقش وكيل مدافع كودك، دو كار مهمي هستند كه شما مي توانيد انجام دهيد تا از به دست آمدن نتايج دقيق و مناسب اطمينان حاصل كنيد. در اينجا به چند نكته خاص اشاره مي كنيم:
- در صورت امكان پدر و مادر (هر دو) بايد در آزمونها حضور پيدا كنند. شما ممكن است اطلاعات يا ايده هاي متفاوتي داشته باشيد كه در اختيار متخصصان قرار دهيد و همچنين مي توانيد يادداشتها و نكات آزمون را بعدا با يكديگر در ميان بگذاريد تا مطمئن شويد كه همه چيزهايي را كه در طول آزمون رخ داده است، به درستي درك كرده ايد. اطمينان حاصل كنيد كه كودك در زمان آزمون، سالم، سر حال و آرام است. مثلا اگر كودك ترسيده باشد، سرماخوردگي داشته باشد يا به عفونت گوش مبتلا شده باشد، نمي تواند بهترين نتايج ممكن را در آزمونها به دست آورد. سعي كنيد براي پاسخ دادن به هر سوالي كه ممكن است متخصصين رشد از شما بپرسند، آماده باشيد.
- پس از پايان آزمون، بخواهيد كه يك گزارش كتبي از نتيجه آن به شما بدهند. در مورد هر چيزي كه احتمالا نفهميده ايد، سوال بپرسيد: خواه بخشي از خود آزمون باشد يا قسمتي از اصطلاحات به كار رفته در گزارش نهايي.
- اگر ارزيابي نهايتا به يكي از تاخيرهاي رشدي اشاره كرد، بهتر است پيش از آغاز درمان يا مداخله پزشكي، نظر يك متخصص ديگر را نيز جويا شويد و يا يك بار ديگر آزمون ارزيابي رشد را انجام دهيد. درمان ممكن است براي شما و كودكتان گران قيمت، زمان بر و طاقت فرسا باشد. پيش از آغاز درمان، اطمينان حاصل كنيد كه تشخيص مشكل يا بيماري، با دقت كافي صورت گرفته است.
- ارزيابي رشد را به طور دوره اي و در فواصل زماني مناسب، انجام دهيد. رشد كودكان بسيار سريع و با سرعت و الگوهاي متفاوتي رخ مي دهد، پس ارزيابي دوره اي آنها بسيار مهم است. كودك شما مي تواند با رشد سريع، يكي از تاخيرهاي رشدي خود را جبران كند و يا ممكن است تاخيرهاي رشدي جديدي در او رخ بدهند. نظارت دائمي، مي تواند هرگونه تغيير را به سرعت تشخيص دهد.
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
