مادران شيرده در تغذیه خود باید به چه مواردب توجه داشته باشند؟
مصرف مواد مغذي به مقدار لازم و كافي در دوران شيردهي، مادر را در تداوم شيردهي موفقيت آميز خود كمك مي كند. تغذيه مناسب مادر در اين دوران براي حفظ بنيه، سلامت و اعتماد به نفس مادر و همچنين تامين نيازهاي تغذيه اي نوزاد ضروري مي باشد. توجه به تغذيه دوران شيردهي از جهت حفظ و نگهداري ذخاير بدن مادر نيز اهميت زيادي دارد.
از فوايد شيردهي مادر مي توان به نكات ذيل اشاره كرد:
1- افزايش سطح ايمني بدن شيرخوار در برابر ابتلا به انواع عفونتهاي حاد تنفسي و اسهال و تامين انواع املاح و ويتامين ها به مقدار لازم و كافي (در صورت تغذيه مناسب مادر) براي شيرخوار.
2- مصرف كالري در بدن مادر و بازگشت وزن او به وزن قبل از دوران بارداري
حجم شير مادر رابطه مستقيمي با تكرر شيردهي دارد. تغذيه مكرر نوزاد با شير مادر سبب مي شود شير بيشتري توليد شود. با شروع مصرف غذاهاي كمكي و كاهش خواه ناخواه دفعات شيـــردهي، حجم شير توليد شده نيز كاهش مي يابد و تبعا” نياز افزايش يافته مادر به مواد مغذي نيز تعديل مي شود.
خستگي مادر شايعترين علت كاهش توليد شير خصوصا” در 4 تا 6 ماه اول شيردهي مي باشد. مادر شيرده را بايد تشويق كرد تا در طول روز به اندازه كافي استراحت كند، حجم كارهاي خود را كاهش دهد و از اطرافيان در كارهاي خود كمك بگيرد. حمايت همسر در اين زمينه از اهميت زيادي برخوردار است.
هرم غذايي و سهم هاي توصيه شده در هر گروه از مواد غذايي در دوران شيردهي مشابه دوران بارداري مي باشد.
• نياز مادر شيرده به كالري حدود 500 كيلوكالري بيش از دوران قبل از بارداري است. براي تامين اين مقدار كالري علاوه بر مواد غذايي مقوي (شامل انواع چربي ها و پروتئين، كه لازم است در اين دوران مصرف شود) از چربي هاي ذخيره شده در بدن مادر در دوران بارداري نيز استفاده مي شود. دريافت كالري ناكافي سبب كاهش توليد شير مي شود.
• مادران شيرده جهت پيشگيري از كم آبي بدن بايد به اندازه كافي (حدود 10-8 ليوان در روز) مايعات شامل شير، دوغ، چاي، آب ميوه و حتي مواد غذايي آب دار مانند انواع خورش ها بنوشند. به عنوان مثال نوشيدن يک ليوان شير، آب ميوه يا آب در هر وعده غذا وهر نوبت شيردهی توصيه می شود. لازم به ذكر است توليد شير مادر بستگی به مقدار مصرف مايعات ندارد به عبارت ديگر افزايش مصرف مايعات سبب افزايش توليد شيرنمی شود.
از طرف ديگر، مصرف نوشابه هاي كافئين دار اعم از چاي غليظ، قهوه، كوكاكولا و ….. بايد كاهش يابد زيرا مصرف اين مواد ممكن است سبب تحريك پذيري، بي اشتهايي و كم خوابي شيرخوار شود.همچنين از آشاميدن الكل نيز بايد خودداري كرد.
• از نظر ويتامينها، غذاي مادر شيرده بايد حاوي مقادير زيادي مواد مغذي باشد. مقدار ويتامين موجود در شير مادر عمدتا” انعكاسي از مقدار ويتامين مصرفي مادر است.
• از نظر املاح معدني، برخي از اين مواد مانند كلسيم، فسفر، آهن و روي بدون دخالت تغذيه مادر، از ذخاير بدن او در شير وارد مي شوند. اما مقدار برخي املاح همچون يد در شيرمادر ارتباط مستقيمي با تغذيه او دارد. توصيه مي شود مادران شيرده همچون دوران بارداري از نمك يددار تصفيه شده به مقدار كافي و با شرايط نگهداري مناسب استفاده كنند يعني با نگهداري نمك يددار در ظروف در بسته و دور از نور يد موجود در نمك را حفظ كنند. همچنين توصيه مي شود جهت پايدار ماندن يد در غذاها، نمك در انتهاي پخت به غذا اضافه شود. بنابراين در هر حال تغذيه مناسب مادر شيرده جهت تامين انواع املاح ضروري مخصوصا” كلسيم، آهن و يد براي سلامتي مادر و شيرخوار ضروري است.
• از نظر مكملها، لازم است مصرف قرص فروسولفات تا 3 ماه بعد از زايمان ادامه يابد.
• مصرف برخي غذاها مانند سيـر، انواع كلـم، پـياز، مارچوبه و تربچه و يا غذاهـاي پرادويه و پـر چاشني ممكن است روي طعم شير اثر بگذارد و تغيير ناگهاني طعم شير سبب تمايل نداشتن شيرخوار به شيرخوردن شود. با توجه به تاثير برخي مواد غذايي بر طعم شير، در صورتی که شير خوار از شير خوردن امتناع می کند بهتر است مادران از مصرف اين مواد خودداري كرده يا مصرف آن را محدود كنند.
• كاهش وزن بعد از زايمان بايد تدريجي صورت گيرد تا بر مقدار شير مادر تاثير نگذارد. لازم به ذكر است كه شيردهي خود سبب كاهش تدريجي وزن مادر مي شود، با اين شرط كه مواد مغذي لازم با مصرف مواد غذايي مناسب براي مادر تامين شود. كاهش وزن در دوران شـيردهي بايد بيشـتر متكي بر افزايش تحرك و انجام فعاليت هاي بدني باشد تا كم خوري و محدود كردن رژيم غذايي. وزن گــيري مناسب شيرخوار در طول دوران شيرخوارگي بخصوص 6 ماه اول نشان دهنده كافي بودن مقدار شير مادر مي باشد و مادر با اطمينان از كافي بودن شيرخود مي تواند كمتر از 450 گرم در هفته كاهش وزن داشته باشد.
• توليد شير در مادران مبتلا به سوء تغذيه شديد ممكن است از ساير مادران كمتر باشد. در اين مورد و مواردی که BMI كمتر از 8/19 مي باشد مادران بايد انرژي دريافتي روزانه خود را (تا 750 كيلو كالري) افزيش دهند. در اين خصوص استفاده از توصيه های تغذيه اي مناسب براي خانم هاي باردار لاغر (BMI كمتر از 8/19) در فصل سوم جهت بهبود وضعيت سلامت مادر شيرده و افزايش توليد شير پيشنهاد می شود.
• مادر شيرده حتي اگر مبتلا به سوء تغذيه باشد مي تواند شير توليد كند اما بايد توجه داشت كه در چنين شرايطي ذخاير غذايي بدن مادر صرف توليد شير مي شود و در نتيجه مادر به دليل تخليه ذخاير بدني خود و احساس ضعف، خستگي و بي حوصلگي توان مراقبت از كودك را نخواهد داشت. بنابراين تغذيه مناسب مادر در دوره شيردهي براي پيشگيري از سوء تغذيه او كه هم سلامت مادر را به خطر مي اندازد و هم در مراقبت از كودك اختلال ايجاد مي كند حائز اهميت است.
پس از اتمام دوران شيردهي، نيازهاي تغذيه اي مادر به وضعيت عادي باز مي گردد.
در صورت تغذيه نادرست و ناكافي در دوران شيردهي، مادر بيش از شيرخوار متضرر مي شود و با عوارضي همچون پوكي استخوان، مشكلات دنداني، كم خوني و ….. مواجه خواهد شد.
فعاليت بدنی:
فعاليت بدنی مناسب برای بهبود وضعيت جسمانی و روانی مادر شيرده مهم است.
اگـر چـه ورزش مـنـظـم و در حد متعادل در زنانی که قبل از بارداری از نظر جسمانی متناسب بوده اند مانعی در برابر شيردهی نيست اما گاهي ديده شده پس از فعاليت بدني شديد و ورزش مادر شيرده ، به علت ورود اسيد لاكتيك به شير، طعم تلخ در شير ايجاد مي شود و شيرخوار از خوردن شير امتناع مي كند. در اين مواقع لازم است مادر قبل از شيردادن، سينه خود را بشويد و اگر هنوزشير خوار مايل به شير خوردن نيست مقدار كمي از شير خود را قبل از تغذيه شيرخوار بدوشد و دور بريزد.
گرداورنده : سارا گودرزی
