دلبستگی ، عمیق­ترین معجزه ی فرزندپروری

دلبستگی ، عمیق­ترین معجزه ی فرزندپروری

دلبستگی و فرزندپروری

سفری عمیق به رابطه والد-فرزندی و مکاشفه ی دل بستگی

نویسنده : منصوره اسدی

تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه


رمز رابطه­ عمیقتان را با فرزندتان در چه می­دانید؟ چه عاملی موجب می­شود که در ماه­های اولیه، زمانی که او موجودی پریشان و نیازمند، و شما والدی تازه­ کار و ترسان هستید، همچنان سرسختانه در مقابل سختی­ها ادامه دهید و علی­رغم تمامی چالش­ها و ضعف­هایتان او را عاشقانه دوست بدارید و لحظه ­ای رهایش نکنید…؟


 

دلبستگی چیست؟

به احتمال زیاد مهم­ترین مفهوم فرزندپروری، دلبستگی است. دلبستگی عبارت است از رابطه­ عاطفی عمیقی که با افراد خاص زندگی خود برقرار می­کنیم، طوري که باعث می­شود وقتی با آنها در تعامل هستیم، احساس نشاط و شعف کنیم و به هنگام استرس از اینکه آنها را در کنار خود داریم، احساس آرامش کنیم. برای مثال همسر، والدین و یا دوستی که در لحظات غم و خوشحالی­مان حضورش را در کنارمان با تمام وجود می­خواهیم.

روانشناسان، دلبستگی را چنین توصیف کرده اند: «ارتباط روانی پایدار میان دو انسان». به نظر بالبی پایه گذار نظریه ی دلبستگی، دلبستگی تا زندگی بزرگسالی ادامه می­یابد و انسانها در هر سنی که باشند، شادترین زمان زندگیشان زمانی است که مطمئن هستند کسی را در کنار خود دارند که می توانند به او تکیه کنند و هنگام مشکلات از او کمک بگیرند.

مهم­ترین نمود دلبستگی: رابطه­ والد-فرزندی

اگر بخواهیم یکی از مهم ترین نمودهای دلبستگی را نام ببریم، رابطه والد- فرزندی است. نوزاد از دوران جنینی به مادرش گره می­خورد و با او یکی می­شود. از طریق او تغذیه و رشد می­کند و در محفظ امن رحم برای وارد شدن به دنیا آماده می­شود. گرچه با بریدن بندناف نوزاد به ظاهر از مادرش جدا می­شود، اما آیا بریدن بند ناف به معنای گسیختن این وابستگی است؟ آیا برای تامین نیاز گرسنگی­، خواب و تسکین نوزاد می­تواند مستقل عمل کند؟

در واقع او تا مدت ها مادر را با خود یکی می­داند. نیازهای خود را نیازهای او می­بیند و در نتیجه نمی­تواند لحظه ای تاخیر در تامین نیازهایش را تحمل کند. و از سویی دیگر رابطه ی نزدیک مادر و نوزاد که ما آن را دلبستگی می­نامیم تجربه ی شگفت­ انگیزی است که اجازه می­دهد مادر خودش را با نیازهای نوزادش کاملا هماهنگ سازد.

در واقع نوزاد بخشی از وجود مادر می­شود. همان بخشی که به ظاهر با بریدن بند ناف از او جدا شده، اما رابطه ی عمیق تری تحت عنوان دلبستگی این گسستن را امکان ناپذیر ساخته است.

دلبستگی مادر و نوزاد یک رابطه ی خاص و بی تکرار است؛ احساسی که شما را مانند یک آهن­ربا به کودکتان می­چسباند و زمانی که به عمیق­ترین حالتش می­رسد موجب می­شود که مادر کودک را به عنوان بخشی از خودش ببیند. این احساس به حدی قوی است که حداقل در ماه­های اولیه مادران به هنگام بودن با کودکانشان احساس کامل بودن می­کنند و در زمان جدایی گویی ناکامل­اند. البته که کودکان تنها به مادران­شان دلبسته نمی­شوند و این رابطه با پدر و دیگر مراقبان اولیه نیز قابل گسترش است. اما حداقل، در ماه­های اولیه نمود این دل­بستگی در رابطه مادر و فرزند آشکارتر است.

دلبستگی و امکان رشد هیجانی

مادر با شناخت هیجانات فرزندش و به بیان آوردنشان با بیانی کودکانه، امکان شناخت هیجانی را برای کودکش فراهم می­سازد. کودک بی قرار گریه می­کند و مادر پاسخگو و حساس به حال بی قرار او نگاه می­کند و راوی هیجانات و نیازهای سربرآورده اش می­شود:

گریه میکنی کوچولوی من، گرسنه ­ای مامان، خسته شدی، الان مامان بهت شیر میده بعدشم تو بغلش خوابت می­کنه…

بارها این روایت کوتاه را شنیده ایم و بی توجه از کنارش رد شده ­ایم. پژوهش­ها نشان داده که از مهم­ترین توانایی­های مادران در رابطه فرزندپروری، توانایی شناخت هیجانات و نیازهای کودکانشان، برچسب زدن به آن احساس و به بیان آوردن آن است. در واقع شاهراه رشد هیجانی کودک، توانایی مادر در شناخت هیجانات اوست و به مرور در اثر تکرار این تعامل، کودک این توانایی را درونی ساخته و به هنگام بروز یک هیجان، به جای غرق شدن و دست و پا زدن در آن و تخلیه آن از طریق پرخاشگری و یا نادیده گرفتنش، هیجانش را می­شناسد و می­تواند آن را به زبان آورد و در نتیجه تنظیم شود.

بنابراین دل­بستگی ظرفیتی معجزه­آساست که برای مادران امکان هماهنگ شدن با نیازهای کودکانشان را فراهم می­کند و برای کودک بی پناه و وابسته، پناهی برای بازیابی امنیت و تکیه­گاهی برای کشف جهان سراسر شگفتی را فراهم می­کند.

آیا دلبستگی رابطه ای است که تنها با ایمنی و احساسات مثبت مشخص می­شود؟

برای توضیح پاسخ این سوال سراغ مثالی جالب و دوست داشتنی برویم. جوجه تیغی­ ها در زمستان برای گرم شدن به هم می­چسبند، اما در عین گرم شدن، تیغ­هایشان در بدن یکدیگر فرو می­رود. از سوی دیگر دور شدنشان ممکن است به مردن در اثر سرما بیانجامد. در نتیجه مدتی طول می­کشد که بهترین فاصله را برای به دست آوردن بیشترین میزان گرما و کمترین میزان زخم پیدا کنند.

رابطه ی مادر و فرزند نیز که یکی از گرم­ترین روابط بشری است، به طور گریزناپذیری با زخم­هایی همراه است و این زخم­هاست که به خشم و ناکامی می ­انجامد. اما وجود احساسات به خودی خود مشکل­ زا نیست. در واقع دلبستگی به کودک امکان تجربه ی طیف وسیعی از هیجانات را می­دهد اما هنر یک مادر به اندازه کافی خوب و امن در این است که برای کودک امکان تجربه این هیجانات در سطحی متناسب با ظرفیتش را فراهم سازد و زبان بی زبانی او باشد.

 

برای شناخت مسیر پر فراز و نشیب والد- فرزندی از شاهراه دل­بستگی با مقالات ما همراه شوید.

، ، ، ، ،

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *