شیرخواران را چگونه از شیر بگیریم
شیر خوردن علاوه بر آنکه تغذیه کودک محسوب می شود ،موجب تفریح ،سرگرمی ،آرامش، تسکین آلام و مهرورزی کودک با مادر نیز هست علاوه بر اینها عادت بسیار قوی و غالبی است که ترک آن واقعا دشوار و دردناک است لذا به جهت مراعات حال کودک لازم است لا اقل از یک ماه قبل ،تمهیداتی اندیشید و با درایت و هوشمندی کودک را با کمترین میزان مشقت از شیر گرفت
گاهی مادران ناخواسته از روی محبت و یا تنبلی و کم حوصلگی،کودک خود را در ماههای آخر شیر دهی بیشتر از گذشته به شیر خود وابسته می کنند در حالیکه لازم است در ماههای آخر، شیر دادن به نوزاد با یک سیر نزولی کاهش پیدا کرده و وابستگی های کودک به تدریج کم شود اما مادر، مسیر را برعکس پیموده و کار را برخود و کودکش دشوار می نماید .این اشتباه وقتی پیش می آید که مادر شیر را جایگزین کارهای مختلفی می کند که در مواقع لزوم می توانست مشکلات کودک را حل کند .فرضا کودکی زمین می خورد و گریه می کند .در چنین موقعیتی مادر با اقدامات مختلفی مثل بغل کردن و راه بردن ،بازی کردن و… می تواند کودک را آرام کند اما به جای این اقدامات، شیر را انتخاب می کند و به مرور او را عادت می دهد که در موارد مشابه نیز همین خواسته را داشته باشد.لذا در هنگام ترک عادت شیردهی در چنین مواقعی،بی قراری کودک دوچندان خواهد شد .
شیرخواران را چگونه از شیر بگیریم
از دیگر عادتهای غلط در این خصوص “عادت کودک به مکیدن سینه مادر” درهنگام خواب است. استفاده از لفظ مکیدن به جای شیرخوردن، به این دلیل است که گاهی کودک به اندازه کافی غذا خورده و میلی به خوردن شیر ندارد و تنها برای سرگرمی به سینه مادر متوسل می شود.در این صورت مادر می تواند به روشهای دیگری نیز با صرف وقت و حوصله، کودک را سرگرم کرده و بخواباند .
به هر حال مادر باید توجه داشته باشد که لااقل از یک ماه قبل از پایان شیردهی طفل را به تدریج برای ترک عادت آماده کند این آمادگی بیشتر از آنکه برای سهولت کار مفید باشد، برای روح و روان او مفید است.کودکی که یکباره از شیر گرفته می شود ضربه ی سختی می خورد که گاهی می تواند جبران ناپذیر باشد .چه بسا بیماری هایی همچون ترس های شدید،اضطراب ،عصبیت و… ممکن است با این روش در روح و روان کودک استارت زده شود.
بهترین وقت پایان شیردهی انتهای دوسالگی (دو سال قمری)کودک است
وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ كامِلَیْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَة….(بقره؛233)
مادران باید دو سال تمام فرزندان خود را شیر دهند اگر می خواهند شیر کودک را تمام بدهند…
به هیچ وجه نباید قطع شیر یک مرتبه انجام شود .البته از زمان قطع شیر باید در تمام طول روز در مقابل اصرارکودک مقاومت کرد اما شب وقتی که کودک خواب است و از روی گرسنگی و عادت در جستجوی سینه ی مادر است ،تا دو – سه –یا چهار شب (بنابر شرایط کودک)می توان به او شیر داد
شیرخواران را چگونه از شیر بگیریم
توجه داشته باشید روز اولی که کودک را از شیر گرفته اید،کودک بسیار مضطرب و عصبی است باید شب را راحت و آسوده بخوابد .اگر قرار باشد شب را هم با استرس و ناراحتی سپری کندبه شدت تحت فشار عصبی قرار خواهد گرفت. این فشار روحی چیزی نیست که ما همان آن متوجه آن شویم .این آسیب دیدگی بعد ها خود را به شکل مرضها و عادات بد دیگر نشان خواهد داد .البته باید توجه داشته باشیم قبل از آنکه کودک از خواب بیدار شود و متوجه اقدام مادر شود در همان حال که خواب است به او شیر داده شود. هرچند اگر هم بیدار شده و متوجه شود کاملا هوشیار نخواهد بود و چندان جای نگرانی نیست. می توان تا دو بارهم به کودک شیر داد به هر حال آنچه مهم است این است که بگذاریم خواب راحتی داشته باشد تا خستگی ها و ناراحتی های روز گذشته از ذهن و قلبش دور شود .اما بعد از شب سوم لازم است شبها نیز وعده ی شیر او قطع شود .بسیاری از کودکان بعد از این، خودبخود تسلیم شده و دیگر اصراری ندارند اما برخی نیز بسیار وابسته بوده و تا مدتها مقاومت می کنند باید با حوصله و نهایت مهربانی کودک را سرگرم کرده و دوباره خواباند.
نکته ی مهم دیگر این است که وقت خواب یکبار دیگر به کودک غذا بدهیم و از سیر بودن او مطمئن شویم اگر کودک از خوردن، امتناع می کند باید غذا را در حین بازی به نحوی که خیلی نمود نداشته باشد به او بخورانیم .به هر حال لازم است کاملا سیر بخوابد زیرا کودکان در فواصلی که از خواب بیدار می شوند بعید است غذا بخورند بنابراین باید شام کوذک به نحوی باشد که بتواند او را برای تمام مدتی که خواب است سیر نگه دارد .
شیرخواران را چگونه از شیر بگیریم
در طول روز نیز لازم است کودک را با اسباب بازیهای جدید (که برای کودک تازگی داشته و او را به بازی و کنجکاوی تحریک کند)و خوراکیهای دلخواه، سرگرم نمود .یکی دو روز اول باید به هر طریقی شده کودک را از غصه خوردن و گریستن بازداشت .چنانچه کودک با خوردن برخی چیزها که عرفا به آن “هله هوله” می گویند،آرام می شود نباید ممانعتی نمود یکی دو روز اول آنچه بیشترین اهمیت را دارد این است که آلام روحی کودک را کم کنیم. در روزهای آتی می توانیم او را به سمت غذا های مفید هدایت کنیم .عجله لازم نیست. هرچند اگر بتوانیم از همان ابتدا بدون آنکه کودک اذیت شود؛ او را با میوه یا آب میوه سرگرم کنیم، بهتر است . بازی با کودک نیز دراین ایام باید بیش از گذشته باشد .بهتر است پدر در این کار همکاری فعالی داشته باشد .برخورد زیاد کودک با مادر،ممکن است کودک را بیشتر آزرده کند .پدر می تواند با انجام بازیهای مهیج و بردن کودک به اماکن تفریحی، کمک موثری به او نموده و یک باب دوستی بسیار مفیدی را بین خود و کودک بگشاید و از این فرصت برای تامین عواطف لازم، جهت روابط بهتر با او در روزهای آتی استفاده کند.
ضمنا به خاطر داشته باشید که هیچ گاه برای ممانعت کودک از شیر خوردن از روشهای وحشت آور و یا خشن استفاده نکنید کودک را نگران حال مادر نکنید که این مطلب دلهره و غصه بزرگتری برای اوست. بلکه تنها با تلخ نمودن سینه مادر و استمرار آن، کودک را از خوردن شیر بازدارید و با حوصله مقاومت کنید .چنانچه یکبار دروغ شما آشکار شود، دفعه دوم باید دو برابر قبل، برای اقناع کودک زحمت بکشید.
شیرخواران را چگونه از شیر بگیریم
واژه از شير گرفتن معمولاً به عنوان توقف شيردهي به كار مي رود. همچنين مي توان از شير گرفتن را به معناي تغيير تدريجي تغذيه كودك از شير به غذاهاي تركيبي دانست. از شير گرفتن براي كودك از لحاظ عاطفي دشوار است، زيرا مادر براي او منبع شادي، نشاط و غذا بوده است. هنگام گرسنگي در آغوش گرم مادر آرام گرفته و شير نوشيده، كه اين عمل علاوه بر آن كه او را سير كرده، لذت بخش نيز بوده است. به همين دليل هم ترك آن برايش كاري دشوار و نگران كننده محسوب مي شود. پس اگر مي خواهيد كودك خود را از شير بگيريد اين عمل نبايد سريع و ناگهاني و يا با اعمال خشونت همراه باشد. بلكه بايد از شش ماهگي به تدريج، با جانشين كردن غذاهاي مناسب و كم كردن تعداد دفعات شيردهي، زمينه را براي اين كار فراهم كرد.
بهتر است به اين نكته هم توجه داشت كه از شير گرفتن كودك برايش چنين تصوري به وجود نياورد كه ديگر از عشق و محبت مادرانه محروم شده است. بنابراين در مراحل از شيرگيري به كودك توجه بيشتري نشان دهيد.
* از شير گرفتن ناگهاني
اگر به علت بيماري، بارداري و يا مسافرت مادر، كودك به طور ناگهاني از شير گرفته شود، اضطراب شديدي در او ايجاد خواهد شد. در مواقعي كه مادر شيرده، مجدداً باردار مي شود، اين بارداري به معناي قطع ناگهاني شير براي كودك اول است. در اين شرايط مادر فرصتي براي مراقبت از كودك ندارد.
محروم شدن از گرماي محبت مادري موجب مي شود تا كودك با انجام فعاليتها و رفتارهايي نظير بد اخلاقي و گريه اعتراض خود را اعلام كند. و به خاطر آن تنبيه شود كه البته چنين رفتاري براي كودكي نگران طبيعي است.
شیرخواران را چگونه از شیر بگیریم
* بارداري مجدد و شيردهي
بهتر است در مواقعي كه مادر به علت بارداري مجبور به قطع ناگهاني شير خود مي شود، براي جلوگيري از كاهش آثار نامطلوب رواني و عاطفي اين مسأله، موارد زير را مد نظر قرار دهد.
1- به تدريج و براي مدت بيش از دو تا سه ماه كودك خود را از شير بگيرد.
2- كودك از محبت خاصي برخوردار شود تا كمبودي كه برايش به وجود آمده است، جبران گردد.
3- براي ارضاي غريزه مكيدن كودك از بطري شير و پستانك استفاده شود.
* روشهاي سنتي از شير گرفتن
طعم نا خوشايند به جاي شير مادر: يكي از روشهاي معمول براي از شير گرفتن كودك، استفاده از داروهاي گياهي تلخ است. مادر قبل از اقدام به شير دادن، موضع شيردهي را با داروي تلخ گياهي نظير صبرزرد، كلپوره و… آغشته كرده، به محض اينكه كودك شروع به شير خوردن مي كند، به جاي طعم شيرين شير، دهانش تلخ و از شير خوردن منصرف مي شود. از جمله آثار نامطلوب اين روش آن است كه گياهان دارويي مصارف درماني خاص خود را دارند و هر دارو در جهت درمان يك بيماري به كار مي رود. به عنوان مثال صبرزرد جزو داروهاي مسهل است و در صورت مصرف زياد ممكن است كودك را دچار اسهال كند. مصرف بيش از اندازه كلپوره نيز به ويژه براي كودكان حالت مسموم كننده دارد.
شیرخواران را چگونه از شیر بگیریم
* در مواقعي نيز مادر با زخمي يا بد نما جلوه دادن سينه، حس ترحم كودك را بر مي انگيزد.
در نتيجه شيرخوار براي اينكه مادرش احساس ناراحتي نكند شير نمي خورد. از جمله معايب اين روش نيز مي توان به آثاري كه اين كار مي تواند بر روح كودك بگذارد، اشاره كرد. در اين حالت كودك قلباً براي مادر متأسف مي شود. گاهي هم ممكن است كودك از اين وضعيت بترسد و مشكلي بر مشكلات بيفزايد.
ضمن آنكه بعد از رفع مانع، كودك مجدداً جهت خوردن شير اقدام مي كند و بعد از آن، حرفهاي مادر را دروغ مي پندارد و براي حرف او ارزش قايل نمي شود.
* روش تدريجي اما قاطع
روش تدريجي اما قاطع، براي از شير گرفتن كودك موفق ترين روش است. براي كودك 6 ماهه اجراي برنامه شيردهي هر چهار ساعت يك بار مناسب است. ضمن اينكه مي توان به تدريج غذاي كمكي را در تغذيه كودك وارد كرد. با اعمال اين روش مادر مي تواند برنامه ريزي غذايي براي كودك داشته باشد در نتيجه با اعتماد به نفس در پيشرفت و پيش بيني مسايل به پيش برود. شروع به دادن مايعات در ليوان مخصوص كودك و يا با قاشق، بغل كردن عروسك، خرس كوچولو يا قطعات پارچه اي ديگر جانشين خوبي براي دلبستگي كودك به شير مادر شمرده مي شود. وقتي فواصل شيردهي مشخص شد مادر مي تواند حذف تدريجي وعده هاي شير را شروع كند. حق انتخاب با مادر است. بعضي ها ابتدا حذف شبانه را در نظر مي گيرند، برخي ترجيح مي دهند، شير دادن وقت ناهار را اول قطع كنند. چون اطمينان دارند كودك به جاي شير، غذاي كافي براي خوردن دارد. اما اغلب بهتر است مادر بعد از خوردن يك غذاي سفت، يعني زماني كه كودك سير است به او شير بدهد.
اين مسأله مهم است كه وقتي يك نوبت شير دادن حذف شد مجدداً در لحظه هاي بي تابي كودك برقرار نشود. ممكن است كودك با صداي بلند اعتراض خود را بيان كند ولي مادر بايد هدف نهايي خود را به خاطر داشته باشد چون هر گونه ترديد موجب تشديد تقاضاهاي كودك مي شود. وقتي مادر تصميم خود را گرفت، قاطعيت تصميم او، به كودك انتقال مي يابد. تغذيه قبل از خواب و يا هنگام صبح آخرين نوبتهايي هستند كه بايد حذف شوند پس مادر مي تواند اين نوبت را تا زماني كه كودك علاقه خود را از دست بدهد، حفظ كند.
شیرخواران را چگونه از شیر بگیریم
* توصيه هاي كاربردي
1- از شير گرفتن كودك نارس بايد ديرتر از كودك عادي و سالم انجام شود.
2- مادر بايد كاملاً مطمئن باشد كه مايل است كودك را از شير بگيرد.
3- در صورت امكان براي حذف هر وعده شير خوردن كودك، يك هفته فاصله زماني در نظر گرفته شود.
4- زماني كه مادر فرصت بيشتري براي بيرون بردن و سرگرم كردن فرزندش دارد، بهترين زمان از شيرگيري كودك است، زيرا محدوديتهاي محيط بيرون، مانعي براي شير خوردن كودك محسوب مي شود و سرگرم بودن او، اشتياق به شير خوردن را كم مي كند.
5- زماني را براي قطع شيردهي انتخاب كنيد كه حوادث تنشزاي ديگري براي كودك در شرف وقوع نباشد. براي نمونه قطع كردن شير، قبل از زمان بازگشت مادر به محل كار، رفتن به مسافرت و يا همزماني آن با آموزش كنترل ادرار نباشد.
6- بهتر است اطرافيان مادر، در خلال دوره از شيرگيري كودك پيشرفتهاي او را در اين كار، هرچند جزيي باشد، گوشزد كنند، و با اين عمل، به اعتماد به نفس مادر كمك كنند.
7- براي از شير گرفتن به هنگام شب، هفته اي را انتخاب كنيد كه ديگر افراد مي توانند كودك را در تخت بخوابانند.
شیرخواران را چگونه از شیر بگیریم
8- پخش كردن نوار مخصوص كودكان كه آهنگ ملايم دارد، خواندن قصه، عروسك پشمالو و اسباب بازيهاي متعدد كه كودك بتواند در آغوش بگيرد يا در تخت خود قرار دهد، از جمله روشهاي آرامش بخش هستند.
9- در هنگام از شير گرفتن كودك و تا مدتها بعد از آن، بهتر است مادر با لباس كودك را استحمام كند تا كودك دوباره به شير خوردن تشويق نشود.
* نتيجه اينكه…
براي از شيرگيري كودك تنها تلاش مادر كافي نيست. بلكه همكاري همه اطرافيان، به ويژه پدر، در اين زمينه بسيار مهم است.
به عنوان مثال: هنگامي كه مادر مي كوشد كودكش را از شير خوردن منع كند و او به شدت مقاومت نشان مي دهد، پدر مي تواند با تشويق كودك به خوردن غذا و سرگرم كردن او به انواع بازيها، وي را از اين كار منصرف كند. اين مسأله به خصوص در نيمه هاي شب كه كودك بهانه گيري و گريه بيشتري مي كند، حايز اهميت است.
اغلب پدران خود را از اين مسؤوليت بر كنار مي دانند و از شير گرفتن كودك را وظيفه مادر تصور مي كنند. در حالي كه موفقيت هرچه سريعتر در اين امر، به نفع آرامش مادر، كودك و محيط خانواده است.
شیرخواران را چگونه از شیر بگیریم
نكته ديگر آن است كه به كودك القا كنيم كه او به اندازه كافي بزرگ و مستقل شده است، بنابراين خود مي تواند مانند بزرگترها از غذاي سفره استفاده كند.
خلاصه آنكه مادر قبل از اقدام به از شيرگيري، بايد بينديشد كه چقدر تحمل شنيدن گريه كودك خود را دارد. اگر بچه كاملاً آشفته است و آرام نمي شود، تصور نكند كه بازي را باخته است، بلكه بعد از چند ماه كه فرزندش بزرگتر و مستقل تر شد دوباره در مورد از شيرگيري او اقدام كند اين بار حتماً موفق مي شود.
منابع:
1- روشهاي شيردادن نوزاد- كارولين ديكون- ترجمه توراندخت تمدن (مالكي).
2- تغذيه نوزاد با شيرمادر- دكتر ساپنا سامانت- ترجمه زربخت انصاري پيرسرائي و محمد رضا جعفرزاده شيرازي
3- چرا كودكم دروغ مي گويد؟ انگشت مي مكد؟ ناخن مي جود؟ عباس فرهادي ثابت
4- مسائل رفتاري كودكان- جو داگلاس- ترجمه دكتر نصرت ا… پور افكاري
به نقل از : ندای مشاور
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
