عوامل تأثیر گذار در تکامل حرکتی کودک
آیا کودک من طبیعی است ؟ ( قسمت دوم )
وجود عوامل تأثیر گذار
وقتی به تکامل مهارت های حرکتی کودک خود توجه می کنیم، بهتر است عوامل زیر را نیز در نظر داشته باشیم…
مهارت های توجهی
یکی از مسائل مهم که برای حرکت کردن یا فعالیت داشتن کودک ضروری است توجه و تمرکز اوست. زمانی که کودک با دشواری یک فعالیت حرکتی را فرا می گیرد، لازم است که به عوامل تأثیر گذار نیز توجه کنیم. مثلاً ببینیم کودک از نظر جسمی به حد کافی تکامل پیدا کرده تا بتواند مکعب ها را روی یکدیگر قرار بدهد و برج بسازد یا این که به سادگی تحت تأثیر کودکی که در کنارش با مهره های رنگی بازی می کند قرار گرفته است.
مهارت های تلفیقی – حسی
هر کودک یا حتی هر یک از بزرگسالان از راه خاص خود تحت تأثیر محرک های حسی قرار می گیرند. به طور مثال ممکن است یک نوع بوی خاص فردی را بیمار کند ولی بر فرد دیگر تأثیری نگذارد یا این که سر و صدا توجه فردی را بیش از سایرین به خود معطوف دارد. در واقع علاوه بر پنج حس بویایی، چشایی، بینایی، لامسه و شنوایی، دو حس دیگر نیز برای تکامل کودک وجود دارد : حس حرکت و موقعیت بدن در فضا.
با کمک حواس هفتگانه می توان اطلاعات را از محیط اطراف خود دریافت نمود، سازماندهی کرد و به شیوه ای که بدن به آنها نیاز دارد مورد استفاده قرار داد. در این صورت هماهنگی حسی – حرکتی ایجاد می شود. گاهی اوقات تعادل موجود به هم می خورد و به صورت پـُر حساسیتی یا کم حساسیتی (بخش یا بخش ها) ظاهر می شود. حساسیت بیش از حد ، یا کمتر از حد طبیعی حس های هفتگانه می تواند کودک را متأثر سازد و او را هنگام انجام دادن یک حرکت جسمی با دشواری رو به رو کند.
حس لامسه: ممکن است کودکی پوست بسیار حساسی داشته باشد و به همین سبب از فعالیت هایی مانند لباس پوشیدن، لباس در آوردن ناراحت شود یا حتی از این که معلمش یا دوستش به آرامی شانه اش را لمس کند، احساس ناراحتی کند و عکس العمل نشان دهد. در مقابل ، کودکی که از حساسیت پوستی کمی برخوردار است واکنشی نشان نمی دهد و حتی زمانی که بر زمین بیفتد یا صدمه ای به بدن او وارد شود، اظهار ناراحتی نمی کند.
حس بویایی: ممکن است کودکی به یک بوی ناشناخته عکس العمل نشان دهد ولی کودک دیگر نتواند حتی یک بوی آشنا مثل بوی سوختن غذا را تشخیص دهد.
حس چشایی: برخی از کودکان برای چشیدن بعضی از مزه ها از حساسیت بالایی برخوردارند.
حس بینایی: گاهی اوقات نور شدید یا بعضی از رنگها کودک را ناراحت می کند.
حس شنوایی: ممکن است که یک کودک با شنیدن صدای ناگهانی یا صدای بلند تحت تأثیر قرار بگیرد.
عوامل تأثیر گذار در تکامل حرکتی کودک
موقعیت بدن در فضا
بعضی از کودکان به دشواری ، فضای مورد نیاز برای انجام حرکت یا فعالیت ها را تشخیص می دهند. به طور مثال زمانی که می خواهند شیئی را روی میز بگذارند، بدون در نظر گرفتن فضای پیرامون آن، شیء را وارونه می کنند.
یا وقتی که قرار است از مسیر پرپیچ و خمی عبور کنند و روی صندلی بنشینند، ممکن است پیچیدگی مسیر، آنها را گمراه کند یا از تمرکزشان بکاهد، در نتیجه گاه کودک نمی تواند صندلی را پیدا کند یا این که به درستی روی آن بنشیند.
حرکت و جنب و جوش کودک: کودکی که از حساسیت بالایی برخوردار است ممکن است از بالا رفتن از یک مسیر مارپیچ خودداری کند و از نظر فعالیت های حرکتی درشت نیز با دشواری رو به رو شود ؛ ولی کودکی که حساسیت کمی دارد، نمی تواند از بالا رفتن صرف نظر کند، تمام مدت روز بر روی کاناپه یا میز و صندلی بالا و پائین می پرد، چنین کودکی را با دشواری می توان به بازی با مکعب های رنگی یا درست کردن پازل تشویق کرد.
هنگامی که کودکی در اجرای برخی از فعالیت های جسمی با مشکل رو به روست، لازم است که والدین و متخصصین به تأثیر گذاری محیط حسی بر وی توجه نمایند و سپس تکامل جسمی او را ارزیابی کنند. آیا کودک به دلیل اشکالی که در تکامل جسمی خود دارد، نمی تواند قطعات پازل را کنار یکدیگر قرار دهد یا این که نور و صداهای محیط سبب بر هم زدن تمرکز و دقت او شده اند؟ نکته مهم دیگر این است که هماهنگی حسی – حرکتی مسئله ای واقعی است و حتی در مورد بزرگسالان نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
عوامل تأثیر گذار در تکامل حرکتی کودک
ارزیابی کردن عوامل با اهمیت و تأثیر گذار
معمولاً سخت ترین کار والدین یا متخصصین کودک این است که دریابند مشکل کودک کاملاً جسمی است یا تحت تأثیر عوامل دیگر قرار می گیرد: عواملی مانند هماهنگی حسی – حرکتی یا مهارت های توجهی. آنچه که باید مورد توجه قرار گیرد این است که آیا کودک می تواند کار یا فعالیتی را در بعضی از شرایط انجام دهد ولی در موقعیت های دیگر از انجام دادن آن عاجز است؟ به طور مثال کودک می تواند در خانه بنشیند و بیست قطعه پازل را در کنار یکدیگر قرار دهد اما در کودکستان، به دویدن و جست و خیز کردن می پردازد. واضح است که در این مورد مشکل جسمی وجود ندارد. دیگر اینکه والدین و متخصصین لازم است به بخش های تمرکز کودک یا وجود تحریک های حسی توجه کنند؛ مانند نور بسیار شدید، سر و صدای زیاد و شلوغی محیط کلاس ؛ کلیدی که رمزگشای سنجش مهارت های جسمی و تکامل جسمی کودک و توجه به افزایش یافتن آنهاست؛ در این صورت اگر با مشکلی رو به رو شویم، با در نظر گرفتن عوامل تأثیر گذار، به رفع آن می پردازیم.
ما در اینجا فهرستی از تکامل جسمی کودک تا سه سالگی را ارائه داده ایم که راهنمای خوبی برای والدین استاما هرگز نمی تواند جایگزین تشخیص و نظر پزشک متخصص شود؛ فقط می تواند والدین را با مراحل تکامل کودک آشنا کند
منبع:تبیان
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
