عوامل موثر در بیش فعالی کودک
کلیه عواملی که در ابتلا کودکانمان به بیش فعالی دخالت دارند
عوامل نورو بیولوژیک :
در حال حاضر بر این نکته اتفاق نظر وجود دارد که علت ADHD مربوط به تعامل پیچیده سیستم‌های عصبی – تشریحی و عصبی – شیمیایی است. (کاپلان،1389) اکثر کودکان ADHD شواهد آشکاری از آسیب دستگاه عصبی مرکزی (CNS) را نشان نمی‌دهند. عواملی که برای ADHD مطرح شده‌اند عبارتند از: مواجهه با سموم در دوره قبل از تولد – زود رسی و صدمه مکانیکی قبل از تولد به دستگاه عصبی جنین. افزودنی‌های خوراکی، رنگ‌ها، مواد نگهدارنده و قند نیز به عنوان عوامل احتمالی رفتار بیش فعالی مطرح شده‌اند. اما شواهد علمی دخالت این عوامل را در پیدایش ADHD نشان نداده است.
عوامل ژنتیک:
همگامی بالا در دوقلوهای یک تخمکی نسبت به دوقلوهای دو تخمکی از جمله شواهدی است که نشان می‌دهد اختلال کم‌توجهی – بیش فعالی ممکن است پایه ژنتیکی داشته باشد. همچنین در خواهر و برادرهای کودکان بیش فعال خطر ابتلای به این استدلال تقریباً دو برابر جمعیت کلی است. یکی از برادران و خواهران ممکن است عمدتاً علائم بیش فعالی در دیگری علائم بی‌توجهی را نشان دهد. (کاپلان،1389)
عوامل موثر در بیش فعالی کودک
عوامل مربوط به رشد:
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ماه سپتامبر اوج شیوع تولد کودکان مبتلا به ADHD با یا بدون اختلالات یادگیری است. یعنی مواجهه پیش از تولد با عفونت‌های زمستانی در سه ماهه اول حاملگی در بروز برخی علایم ADHD در برخی کودکان مستعد، نقش دارد.
آسیب مغزی:
از دیرباز تصور بر این بود که برخی از کودکان ADHD در دوران جنینی یا پریناتال محتمل آسیب‌های جزئی و نامحسوس مغزی شده‌اند. آسیب مغزی ممکن است حاصل عوامل متابولیک، مکانیکی ، گردش خون نامساعد،استرس و صدمات فیزیکی مغزی در اوایل شیرخواری ناشی از عفونت ها، التهاب و ضربه باشد . این آسیب مغزی جزیی نامحسوس ممکن است مسئول پیدایش اختلالات یادگیری ADHD بوده باشد. نشانه‌های عصبی غیر موضعی شایع می‌باشند. جریان خون مغزی کاهش پرفوزیون در لب پیشانی را نشان می دهد. در مطالعه دیگر PET اسکن افراد بالغ، که سابقه ADHD در کودکی داشتند، کاهش میزان متابولیک را در بسیاری از نواحی مغز، بخصوص در کورتکس جسمی و حسی نشان داد. هر دو این مطالعات تقویت‌کننده، نظریۀ رابطۀ اختلال کارکرد لوب پیشانی و مهار گسستگی ADHD است. ولی مطالعات اختلالات شناختی در کودکان ADHD نتایج متناقضی در ارتباط با این نظریه به دست داده است. (کاپلان،1389)
عوامل موثر در بیش فعالی کودک
عوامل عصب شیمیایی:
بسیاری از عصب – رسانه‌ها (نوروترانسمیترها) به علایم ADHD ربط داده شده اند. مطالعات میدانی به خوبی نشان داده است که لکوس سرلئوس که عمدتاً محتوی نورون‌های نورو آدرنرژیک است در توجه نقش مهمی دارد.
به طور کلی شواهد قاطعی وجود ندارد که نشان دهد عصب – رسانه، واحدی در پیدایش ADHD دخیل است اما عصب- رسانه‌های بسیاری ممکن است در این فرایند درگیر باشند. شواهدی نیز مبنی بر کژ کاری در دستگاه‌های آدرنرژیک و دوپامینرژیک وجود دارد. (کاپلان،1389)
عوامل عصبی – فیزیولوژیک:
مغز انسان به طور طبیعی در چندین مرحله، رشد سریع و ناگهانی پیدا می‌کند. 3 تا 10 ماهگی – 2 تا 4سالگی – 6 تا 8 سالگی – 10 تا 12 سالگی – 14 تا 16 سالگی در برخی از کودکان این مراحل رشد با تأخیر صورت می‌گیرد و موجب علایم ADHD می‌شوند که موقتی بوده و تا سن پنج سالگی طبیعی می‌باشد. یک نظریه یافته‌های بالینی را با این فرض توجیه می‌کند که لوب‌های پیشانی در کودکان مبتلا به ADHD مکانیزم مهاری خود را روی ساختمان‌های پایین‌تر بخوبی اعمال می‌کنند که همین امر منجر به مهار گسیختگی می‌شود.
عوامل موثر در بیش فعالی کودک
عوامل روانی – اجتماعی :
کودکان پرورشگاهی اغلب بیش فعالی بود و میزان توجه محدودتری دارند.
این نشانه‌ها از محدودیت هیجانی طولانی ناشی شده و با دفع عوامل محدودیت (به فرزندی خانواده‌ای درآمدن و انتقال به خانۀ والدین رضایی) از بین می‌روند.
حوادث استرس زای روانی، اختلال در تعادل خانواده و سایر عوامل اضطراب‌ها و… در شروع یا دوام اختلال بیش فعالی – کم‌توجهی نقش دارند. عوامل زمینه‌ساز ممکن است شامل مزاج کودک، عوامل ژنتیکی – خانوادگی و توقعات جامعه برای رعایت رفتار و عملکرد معمول و پذیرفته شده باشد. به نظر نمی‌رسد وضعیت اقتصادی – اجتماعی و عامل زمینه‌ساز باشد.
گردآورنده : سارا گودرزی
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
