فرارهاي كودكانه يا كشف استقلال!
کودک نوپايتان را از ماشين روي زمين پياده رو ميگذاريد و رويتان را يک لحظه بر ميگردانيد تا کالسکهاش را از داخل ماشين برداريد که ميبينيد مانند جت ميدود و از شما دور ميشود. شما با او چه ميکنيد؟ او را دعوا ميکنيد، سرش داد ميزنيد و يا ميخنديد و با او دنبال بازي ميکنيد؟ شما فکر ميکنيد با اين کودک بايد چگونه برخورد کرد؟
البته شما بالاخره ميتوانيد دنبالش بدويد و او را بگيريد اما نکته روشن اين است که او امروز تمايلي به نشستن در کالسکه ندارد و دلش ميخواهد خودش روي پاهاي خودش بدود و راه برود. اين تمايل کودک را نبايد ناديده گرفت. مطمئن باشيد کودک نميدود تا بچه بدي باشد و شما را نگران کند! او فقط احساس تازهاي را در درونش کشف کرده و آن ميل به استقلال است. اين حس او با توانايي راه رفتن و دويدن که تا چند ماه پيش قدرتش را نداشت مخلوط شده و نتيجهاش ميشود همان فراري که شما ميبينيد.
چه بايد کرد؟
يادتان نرود که کودکان نوپا عاشق آزاد بودن و دويدن در محيطهاي باز هستند و شما ميتوانيد اين احساس آنها را درک کرده و تا جايي که بتوانيد کنترلشان کنيد به آنها اجازه دويدن بدهيد. هر چقدر هم که به کودکان در اين سن و سال هشدار بدهيد و خطرها را گوشزد کنيد، نميتوانيد مطمئن باشيد که هميشه محتاط هستند. بنابراين بهتر است خود شما مسئوليت سلامت و حفظ آنها را از خطر به عهده بگيريد. يعني لازم است بيش از حد مراقب آنها باشيد و تلاش کنيد تا محيطي امن براي کودکتان فراهم کنيد. در کنار فراهم کردن چنين محيطي لازم است به نکتههاي ديگري هم دقت کنيد:
فرارهاي كودكانه يا كشف استقلال!
1) نزديک او بمانيد: اگر شما کودکتان را در فضاي باز و امني آزاد گذاشتهايد بهتر است طوري که هم شما او را ببينيد و هم او بتواند شما را ببيند و صدايتان کند در دسترسش باشيد. ميتوانيد به او اجازه دهيد که حتي جلوتر از شما بدود و اگر شما جيغ و داد نکنيد و دنبالش ندويد معمولاً خودش نزد شما برميگردد و مراقب است تا واکنش شما را ببيند. اما اگر در محيط شلوغي هستيد و يا ماشينها در اطرافتان رفت و آمد ميکنند، چنين کاري نکنيد. در چنين محيطهايي لازم است که شما دست کودکتان را بگيريد. يادتان باشد کودکان در اين سن عاشق پنهان شدن و قايمباشک بازي هستند بنابر اين اگر اجازه دهيد از ديدرس شما خارج شوند، ممکن است اتفاق بدي بيفتد و اگر کودکتان در شلوغي گم شود شما هيچ وقت خودتان را نخواهيد بخشيد.
2) به او نشان دهيد که کجا ميتواند بدود: زمانهايي را براي گردش کودکتان در پارک و محيطهاي امن اختصاص دهيد. البته پارکهايي که در آن دوچرخه و ماشين عبور نکند و کودکتان بتواند بدون اينکه مجبور باشد دست شما را بگيرد، آزادانه بدود و بازي کند. البته در پارک هم قسمتهايي هست که شما بخواهيد مانع رفتن او به آن قسمتها بشويد. مثلاً دويدن به سمت بوتهها و استخر آب. اما اگر ميزان آزادي او زياد باشد و حتي او را تشويق به دويدن در چنين محيطهايي کنيد؛ او محدوديتهارا هم به سادگي خواهد پذيرفت و ياد خواهد گرفت نظم و آرامش خودش را حفظ کند. پيامي که شما بايد به او برسانيد اين است که دويدن خوب است اما به شرط اين که در زمان و مکان مناسبي باشد. اگر او در مکانهاي شلوع از گرفتن دست شما امتناع کرد ميتوانيد از او بخواهيد دستتان را بگيرد چون شما راه را بلد نيستيد و ميترسيد گم شويد! او حالا ديگر کمي بزرگتر شده و مسلماً احساس خوبي خواهد داشت از اينکه به شما کمک کند تا گم نشويد!
فرارهاي كودكانه يا كشف استقلال!
3) مشغول و سرگرمش کنيد: کودکان در بيرون از منزل معمولاً کارهاي نامناسبي ميکنند و گاهي علتش اين است که آنها حوصله شان سر ميرود يا اينکه توجه شما به آنها کمتر ميشود. بنابر اين براي پيشگيري از رفتار بد کودک بهتر است برنامهاي بريزيد که سر کودکتان را گرم کند و او بتوانددر کنار شما خوش بگذراند. مثلاً وقتي که دوست ندارد سوار کالسکهاش بشود ميتوانيد از او بخواهيد که به شما در هل دادن کالسکه کمک کند. اين کار نه تنها براي او جذاب است بلکه فکر ميکند دارد کار مهمي مانند بزرگترها انجام ميدهد. گاهي هم ميتوانيد براي او اسباب بازيهايي را به همراه بياوريد که بتواند آنها را بانخ يا طناب دنبال خودش بکشد. به همراه داشتن اين اسباب بازيها نه تنها قدرت حرکتي کودکتان را تقويت ميکند بلکه کمک ميکند تا او کندتر حرکت کرده و خطر کمتري او را تهديد کند. زماني که براي خريد بيرون رفتهايد ميتوانيد از او بخواهيد که يک کيسه سبکتر را براي شما بياورد و به اين ترتيب به شما کمک کند. يادتان باشد کودکان دراين سن عاشق کمک کردن هستند.
4) انتظارات خود را به او بگوييد: قبل از بيرون رفتن به کودکتان بگوييد که انتظار داريد در گردش روزانه چه رفتاري داشته باشد. البته دقت کنيد که اين حرف را درست بيان کنيد. مثلاً جمله شما نبايد سوالي باشد. اگر از او بخواهيد که «ممکن است مثل يک پسر بزرگ رفتار کني و دست مرا بگيري؟» او متوجه ميشود که کار ديگري هم ميتواند بکند و او شايد نخواهد مانند يک پسر بزرگ رفتار کند چون اختيارش دست خودش است. پس بهتر است به جاي جملات فوق به او بگوييد: «لازم است وقتي وارد فروشگاه ميشويم دست مرا بگيري.»
5) او را تشويق کنيد: ما بزرگترها عادت داريم تنها وقتي کودک اشتباه ميکند به او توجه کنيم و اين توجه هم غالب تنبيه را دارد. اما لازم است وقتي کودکمان رفتار درستي از خود نشان ميدهد هم به او توجه زيادي کنيم و او را به نحوي که دوست دارد تشويق کنيم. بنابر اين اگر کودک شما در يک محيط باز دست شما را رها نکرد و از دستتان فرار نکرد اورا تشويق کنيد و به او بگوييد که از رفتار او راضي هستيد. البته تشويق شما بايد دقيق و رسا باشد. کافي نيست به او بگوييد: «آفرين امروز مانند يک آقا کوچولوي مودب رفتار کردي» بهتر است دقيق به او بگوييد که از کدام کارش خوشتان آمده است: «من خيلي خوشحال شدم وقتي صدايت زدم و تو فوراً نزد من آمدي!»
فرارهاي كودكانه يا كشف استقلال!
6) او را در کالسکه نگه داريد: البته غير از کالسکه ميتوانيد از کوله پشتي و آغوشيهاي مخصوص کودکان استفاده کنيد. اين رفتار کودک معمولاً بين سن 18 ماهگي تا 2سال و نيمگي ادامه دارد. اما اگر دوران دويدن و فرار کردن کودک طولاني شد، بهتر است کودک را در کالسکه بگذاريد و تا وقتي به مناطق امن نرسيدهايد به او اجازه پيادهروي و دويدن ندهيد. کالسکه به شما کمک ميکند که کودکتان را نزديک خود نگه داشته و در چتر حمايت خود حبس کنيد. البته حبس کردن لغت خوبي نيست راههاي زيادي هست که کودک شما احساس نکند زنداني شماست بلکه فکر کند مانند بقيه افراد يک عابر پياده است. ميتوانيد براي او اسباببازي بياوريد و هر وقت خسته شد او را از کالسکهاش بيرون بگذاريد تا کمي راه برود. بد نيست بدانيد نشستن طولاني براي خيلي از کودکان نو پا غيرقابل تحمل است. پس بهتر است کارهاي خود را طوري برنامهريزي کنيد که گردش شما در خارج از منزل خيلي طولاني نشود.
7) با او دنبال بازي کنيد: وقتي او شروع به فرار کردن از شما در يک محيط باز ميکند ميتوانيد به جاي داد زدن سر او و دعوا کردنش با او يک بازي جذاب را شروع کنيد و به او بگوييد که آيا ميتواني مامان را بگيري؟ او از اين بازي خوشش خواهد آمد و به جاي دور شدن از شما به سمت شما خواهد دويد. پس اجازه بدهيد شما را بگيرد و از اين دستاورد خود لذت ببرد. سپس وقتي به محل امني رسيديد نوبت به شماست که او را دنبال کنيد و بگيريد. کودکان نوپا از اينکه آنها را بگيريد خوششان ميآيد چون احساس امنيت به آنها ميدهد. با اين حال اين بازي مناسب جاهاي شلوغ مانند خيابان نيست.
8) او را به خانه برگردانيد: اگرچه بازگشتن به خانه براي کودکي که دستش را ول کرده و ميدود هميشه نميتواند به عنوان يک عامل تنبيهي براي درک قضيه باشد. حتي ممکن است کودک آن را پاداش تلقي کند. اما اگر از دويدن و فرار کردن او مضطرب و نگران شدهايد ميتوانيد تا زماني که شما و کودک آرام شده و حس بهتري پيدا کنيد به خانه برگرديد.
9) وقت خود را با هشدار تلف نکنيد: يک تاکتيک قديمي به والدين ميگويد که قبل از تنبيه کودک تا 3 بار به او براي کارش هشدار بدهيد. اما در سن کودکان نوپا چنين هشدارهايي لازم نيست چون کودک نميتواند در اين سن ارتباط بين يک سري وقايع پشت هم و نتيجه را درک کند. بنابر اين وقت خود را با هشدارهاي الکي و شمارش معکوس تلف نکنيد و به يک هشدار قاطعانه بسنده کنيد.
10) با داستان و شعر به او آموزش دهيد: براي کودک داستانهايي درباره اهميت گرفتن دستان شما در خيابان و مکانهاي شلوغ تعريف کنيد و آنقدر شعرهاي شاد در اين موضوع با او بخوانيد که موضوع را درک کند و ياد بگيرد که در خيابان بايد چه بکند. بهتر است نقش يک کودک که دويده و گم شده است را براي کودک بازي کنيد و نشان دهيد که اگر در محل شلوغي گم شد چه بايد بکند.
دكتر مهشيد چايچي
اطلاعات
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا