نیازهای تغذیه‌ای کودکان پیش‌دبستانی
نیازهای تغذیه‌ای کودکان پیش‌دبستانی (تغذیه کودک، لاغری)این دوران یعنی پس از شیرخواری و قبل مدرسه، دورانی است که سرعت رشد کاهش یافته و یک رویه ثابت شده‌ای ندارد. در واقع می‌توان گفت که غیر قابل پیش‌بینی است (erratic) و در دوره‌هایی رشد حتی به شکل ثابت (Plateau) می‌ماند و در زمان‌هایی یک جهش کوچکی را در سرعت رشد می‌توان دید.
این الگوی رشد اشتهای کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به نحوی که کودک گاهی کم اشتها یا بی‌اشتهای کامل شده و در زمان‌هایی به شدت پرخور می‌شود. والدینی که از این الگو آگاه باشند مشکلی با کودک خود نخواهند داشت.
الف) ۳- ۱ سالگی: ویژگی‌های جسمی و رشد
هر چند میزان وزن گیری کودکان پایین است ولی الگوی رشد تغییرات مشهودی را در بدن ایجاد می‌کند. پاها بلندتر می‌شوند و کودک چربی دوران شیرخواری را از دست می‌دهد. آب کل بدن کمتر شده و اغلب آن نیز آب داخل سلولی است. نیاز انرژی نسبت به قبل کمتر می‌شود، افزایش بافت عضلانی آغاز شده و در واقع نیمی از وزن‌گیری کودک مربوط به افزایش توده عضلانی است. به‌طور کلی سرعت رشد اسکلتی پایین است و عمدتاً به‌صورت ذخیره‌سازی مواد معدنی در استخوان‌ها است تا افزایش اندازه آن‌ها، و در نتیجه، این عمل باعث تقویت استخوان‌ها جهت تحمل افزایش وزن کودک می‌شود.
نیازهای تغذیه‌ای کودکان پیش‌دبستانی
● نیازهای غذایی:
۱) انرژی- در ۱ سالگی کودکان حدوداً به ۱۰۰۰ کیلو کالری در روز احتیاج دارند این رقم در ۳ سالگی به ۱۳۰۰ کیلو کالری در روز می‌رسد.
۲) پروتئین- در مقایسه به انرژی، نیاز به پروتئین نسبتاً افزایش می‌یابد چرا که سرعت رشد توده عضلانی بالاست و کودکان ۳-۱ ساله روزانه ۱۳ گرم پروتئین نیاز دارند که نیمی از آن می‌بایست از منشاء حیوانی باشد. به‌طور کلی نیاز روزانه به پروتئین در این گروه سنی ۱/۱ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن می‌باشد.
۳) املاح- کلسیم و فسفر جهت معدنی شدن استخوان‌ها لازم هستند- آهن جهت حفظ سطوح کافی از هموگلوبین به منظور حمایت از افزایش حجم خونی ناشی از افزایش اندازه بدن لازم است. جهت ساخت پروتئین و تقسیم سلولی میزان کافی از روی (Zn) مورد نیاز است.
ب) ۳ تا ۶ سالگی: ویژگی‌های جسمی و رشد
در این سنین کودک در مسیر رشد ژنتیکی خود قرار گرفته و رشد فیزیکی به صورت جهش‌هایی ادامه پیدا می‌کند، در بعضی مواقع، کودک محصور به انرژی می‌شود. بازی او اغلب بازی‌های سختی از قبیل دویدن، پریدن و … است. ظرفیت ذهنی او رو به تکامل است و بیشتر در حال تفکر و جستجو در محیط اطراف خود است. این مرحله از رشد زمان مناسبی برای کودک است تا روند فعالیت‌های فیزیکی خود را یافته و بدین ترتیب از خطر ابتلا به چاقی کودکی بکاهد. تشویق کودکان به شرکت در بازی‌های فعال به جای تماشای تلویزیون و بازی‌های ویدیویی به تقویت عادت غذایی صحیح نیز کمک می‌کند.
ـ نیاز انرژی- در این گروه سنی نیاز روزانه به انرژی بین ۲۰۰۰- ۱۳۰۰ کیلو گرم کالری بر حسب میزان فعالیت کودک است. این دریافت ممکن است برای کودکانی که فعالیت کمتری دارند بیش از اندازه باشد و نیز برای کودک خیلی فعال، کافی نباشد. هدف باید حمایت از سرعت طبیعی وزن‌گیری بدون تغییر شکل اضافی چربی باشد. اغلب کودکان اگر مجبور به خوردن نشوند، خود را برای رسیدن به این هدف تنظیم خواهند کرد.
ـ پروتئین- کودکان پیش دبستانی روزانه به ۱۹ – ۱۳ گرم پروتئین با کیفیت خوب نیاز دارند. پروتئین با کیفیت خوب در شیر، تخم‌مرغ، گوشت، پنیر، حبوبات و سویا یافت می‌شود.
املاح- در این سنین همچنین نیاز به کلسیم و آهن برای رشد و تأمین ذخایر بدن وجود دارد. چون ویتأمین‌های A و C و فولات اغلب در رژیم کودکان پیش دبستانی کم هستند، تنوعی از میوه و سبزی‌ها بایستی در رژیم آن‌ها گنجانده شود. ویتأمین D برای جذب کلسیم مهم است که می‌تواند از شیر غنی شده یا محصولات سویا و یا در معرض آفتاب قرار گرفتن بدست آید.
دکتر ناصر کلانتری استادیاری گروه تغذیه جامعه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
موسسه اطلاع رسانی طعام اسرار
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
