ملاک تشخیص بیش فعالی کودکان
اين روزها بيشتر مراجعات و سوالاتي كه پرسيده مي شود در خصوص بيش فعال بودن يا نبودن كودكان است!!!
ـ دليل چيست ؟آيا واقعاً بيش فعالي به اين سرعت در بین كودكان شیوع پیدا کرده است؟
ـ شناخت ما از بيش فعالي چقدر كارشناسانه و دقيق است؟
ـ چطور مي شود فهميدكودكمان بيش فعال است يا نيست؟(آيا نشانه اي مثل تب،سرفه،عطسه و…) مي تواند بيانگر اين موضوع باشد؟
چرا فكر مي كنيم كودكانمان بيش فعال هستند؟
ـ آيا صرف مطالعه يك كتاب، يا خواندن مطلبي در مطبوعات مي شود تشخيص داد كه كودك بيش فعال است ؟
ـ حرف ديگران چقدر مي تواند باعث شود كودكانمان را با كودكاني كه آنها هم شايدمشمول اين اختلال باشند قياس كنيم؟
ـ مشكل كجاست؟ بيائيدكمي به عقب برگرديم ببينيد اصلاً اين حرفها و مشكلات وجود داشت!!!
ديدگاه والدين نسبت به بيش فعالي:
اكثراً شنيده ايم از در و ديوار بالا رفتن ، گوش ندادن به حرف والدين و به طور كلي شيطنت از نشانه هاي بيش فعالي است و گاهي اوقات نيز با كمي تامل در كتابها و اينترنت با حداقل دريافت،حكم صادر مي كنيم و سريعاً ليبل اين اختلال را به پيشاني كودكانمان مي چسبانيم.
متاسفانه ديده شده خيلي از افراد با دانش كم و نا كار بلد اما تحصيل كرده كه در اين مورد اطلاعات دقيقي ندارند خيلي سريع با چند جمله قلنبه راي بر بيش فعالي يك كودك صادر وبه والدين وي توصيه مي كنند او را به قرص و دارو هاي آرام بخش ببندند،كه اينها همه به خاطر نداشتن شناخت كافي نسبت به اين امر و عدم تشخيص صحيح افتراقي آن با ساير رفتارهاي دوران كودكي است (شيطنت،لج بازي و خود را در معرض ديد و تائيد والدين و… قرار دادن)
ملاک تشخیص بیش فعالی کودکان
تعريف بيش فعالي:
به حالتي اطلاق مي شود كه كودك به نحو افراطي و بيش از اندازه فعال و پر جنب و جوش باشد و اين تحركات زياد اطرافيان وي را دچار مشكل مي كند.
به علت بي دقتي ممكن است در انجام تكاليف مدرسه و كارهاي محوله ديگر اشتباهات زيادي را مرتكب شوند
اين اختلال در تعدادي از بچه هاي پيش دبستاني يا دوران ابتدايي ديده شده است همراهي و جلب توجه آنها دشوار است، تقريباً بين 3 تا 5 درصد از كودكان مبتلا به اين اختلال مي باشند.
البته اين اختلال به عنوان ناتواني در يادگيري محسوب نمي شود بلكه به نوعي بي توجهي و حواس پرتي در ياد گيري محسوب مي شود.
علائم بيش فعالي ـ تكانش وري يا بي توجهي كه موجب تخريب مي شوند بايد قبل از 7 سالگي ظاهر شود، ممكن است بعد از سالها تشخيص داده شود كه فردي بيش فعال است.
بيش فعالي (رفتارش)در كودكان مبتلا نسبت به كودكان عادي بيشتر حالت تكانش وري دارند.
از توجه به جزئيات ناتوان هستند به دليل عدم توجه دقيق و بالا بودن ميزان حواس پرتي.
به پايان رساندن كار يا بازي براي آنها دشوار است،مي خواهند همه چيز بر وقف خواسته هاي درهم برهم آنها باشد كه براي خودشان هم انتهايش مشخص نيست و ديگران را خسته و كلافه مي كند.
اغلب به صحبتها، خواهشها و دستورات ديگران تا آخر گوش نمي دهند و قادر به تكميل تكاليف مدرسه و كارهاي روزمره و وظايف خود نيستند،اگر اين كارها به دليل بي توجهي باشد نه به دلايل ديگر(مثل عدم فهم دستورالعمل ها)در ساماندهي فعاليتهاي خود مشكل دارند
كارهايي كه مستلزم حفظ تلاش ذهني هستند براي آنها ناخوشايند و تنفر آميزند. از فعاليتهايي كه مستلزم خودكاربردي تلاش ذهني سازماندهي و تمركز(مثل كارهاي خانه يا مدرسه) هستند اجتناب مي ورزند.
بيشتر از ابزار براي كارهاي غير معمول استفاده مي كنند و ابزار خود را هم به راحتي گم مي كنند و در حين كار به خود آسيب مي زنند.
وقتي كاري به آنها واگذار مي شود و يا خودشان مشغول انجام كاري هستند با كوچكترين محركي(مثل‌صداي‌ماشين يا صحبت ديگران و…)كار را قطع وحتي به راحتي فراموش ميكند وبه محرك توجه ميكند .
آنها در موقعيتهاي اجتماعي دوست دارند پي در پي صحبت كنند و به حرف ديگران گوش ندهند.
ملاک تشخیص بیش فعالی کودکان
علائم بيش فعالي :
1- به خود پيچيدن،نا آرامي و بي قراري
2- نمي توانند سر جايشان بنشينند
3-خيلي زود و به راحتي به هم مي ريزند و ناراحت مي شوند
4- تحمل نوبت و انتظار را ندارند
5- در حرف زدن و پاسخ دادن عجول و هول هستند
6- قواعد و دستور العمل ها را نمي توانند به درستي دنبال كنند
7- در تمركز و توجه مشكل اساسي دارند و نمي توانند تمركز كنند
8- از كاري به كار ديگر مي پرند قبل از انجام كار قبلي
9- آرام نمي توانند بازي كنند
10- خيلي سريع(تند تند)و زياد حرف مي زنند
11- حرف ديگران را قطع مي كنند و وسط حرف آنان مي پرند.
12- شنونده خوبي نيستند
13- وسايل مورد نياز خود را گم مي كنند
14- اغلب دست به كارهاي خطرناك مي زنند.
انواع بيش فعالي:
1- بيش فعالي ـ نوع غالباً بيش فعال ـ تكانش ور:
در این نوع فعالیت و تحرک بیش از حد شایع است.
زماني بايد اين نوع تشخيص را داد كه شش يا بيش از شش مورد از علايم بيش فعالي ـ تكانش وري (و كمتر از شش مورد از علائم بي توجهي)حداقل به مدت شش ماه استمرار داشته باشد در چنين مواردي نيز ممكن است هنوز هم بي توجهي علامت باليني مهمي باشد
2- بيش فعالي،نوع غالباً بي توجه:
در اين نوع عدم توجه قالب است كه در آنها فعاليت و تحرك بيش از حد از خودشان نشان نمي دهند و گاهي اوقات تحت عنوان ADD مي شناسيم.
اين تشخيص زماني بايد داده شود كه شش يا بيش از شش مورد از علايم بي توجهي(كمتر از شش علامت،بيش فعالي ـ تكانش وري)حداقل به مدت شش ماه استمرار داشته باشد.
ملاک تشخیص بیش فعالی کودکان
3- بيش فعالي نوع مركب:
در اين نوع تركيب يافته فرد هم اختلال توجه و هم علايم تحرك بيش از حد را نمايان مي سازد.
زماني بايد تشخيص اين اختلال داده شود كه شش يا بيش از شش مورد از علايم بي توجهي و شش (يا بيش از شش) مورد از علائم بيش فعالي ـ تكانش وري حداقل به مدت شش ماه استمرار داشته باشد. اغلب كودكان و نوجوانان داراي اختلال كمبود توجه/بيش فعالي از نوع مركب رنج مي برند اينكه چنين مطلبي در مورد بزرگسالان نيز صادق باشدتا كنون گزارشي نشده است.
ملاك هاي تشخيص :
1- زمان : اين اختلال مي بايست بيش از شش ماه استمرار داشته باشد.
2- تعداد : اين اختلال را نمي توان با يك يا دو مورد از علائم گفته شد تشخيص داد حتماً مي بايست زمان استمرار و تعداد نشانه ها طبق موارد فوق همراه هم با شند.
3- مراجعه به روان شناس يا روانپزشك: در صورت ديدن ملاكهاي بالا باز هم مي بايست با متخصص مربوطه مشورت كرد تا كودك مورد معاينه و تست هاي مربوطه قرار گيرد آنگاه مي توان تشخيص صحيحي بر اين اختلال داد.و اگر نيازي به طرح دارو درماني بود با حوصله و زير نظر پزشك مربوطه اين كار انجام گيرد(نه خود سرانه و با توصيه افراد عادي).
پاره اي ديگر از اشكال رفتاري در اختلال بيش فعالي:
1- عدم توجه به جزئيات و ارتكاب اشتباهات واضح
2- سرسري گرفتن تكاليف مدرسه و اجتناب از فعاليتهاي ذهني
3- فراموش كردن كارهاي محوله روز مره و عدم سامان دهي به كارهايشان.
4- گم كردن وسايل شخصي و تحصيلي.
5- بيقراري يا پيچ و تاب خوردن هنگام نشستن، در جايش آرام نمي گيرد.
6- فاقد آرامش بودن در زماني كه از كودك انتظار مي رود بدون حركت بنشيند از جايش بلند مي شود و به جاهاي ديگر مي رود.
7- دويدن و بالا و پائين پريدن در موقعيتهايي كه اين حركات نا مناسب به نظر مي رسند
8- مشكل داشتن در بازي كردن يا انجام فعاليتهاي تفريحي آرام
9- دائماً در حركت بودن يا ظاهرا ًتوسط موتوري به حركت در آمدن و يك جا ثابت نبودن(كودك به نحوي مفرط و بيش از اندازه فعال و پر جنب و جوش باشد)
10- پرحرفي مفرط و سريع جواب دادن به سوالات قبل از آنكه سوال كامل شود و اغلب قطع صحبت ديگران(از ساكت بودن بيزار هستند)
مواردي كه باعث اشتباه در تشخيص مي شود:
حساسيت بيش از اندازه ما نسبت به رفتار هاي كودكان باعث مي شودبه اين فكر بيافتيم كه نكند مشكلي وجود دارد،حالا هر كس در اين بين نظري بدهد ما را بيشتردچار تشويش، دغدغه و آسيب فكري مي كند ولذا آرام،آرام به سوي اشتباه پيش مي رويم .
مثلاً مي شنويم كودك بيش فعال در بين حرف هاي ديگران مي پرد، حالا همين كار را كودكمان انجام مي دهد سريعاًحكم بر اين قضيه مي دهيم و يا سعي مي كنيم به سرعت وجديت جلوي او را بگيريم ولي آيا واقعاً به اين نكته فكر كرده ايم كه اين كار يكي از خصايص دوران كودكي هم مي باشد؟
همچنين علايم ديگر مثل شيطنت و بازيهاي كودكانه كه به خاطر كم حوصله گي و عدم درك صحيح ما به علائم اين اختلال تعبير مي شود و اين نكته از مهم ترين نكاتي است كه باعث شك و سوء ظن ما مي شود.
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
