اهميت شير مادر و از شير گرفتن كودك نوپا
چرا تغذيه با شير مادر در سال دوم زندگي يك ضرورت است؟
زيرا:
- هنوز منبع مهم دريافت پروتئين، چربي كلسيم و ويتامين ها براي كودك است.
- تاحدود 3/1 انرژي و مواد غذايي مورد نياز او را تامين مي كند.
- چون در اين سن، كودك نوپا بسيار پر تحرك و فعال است و با دست زدن به همه جا و همه چيز خود را بسهولت در معرض آلودگي ها و در نتيجه بيماري ها قرار مي دهد مواد ايمني بخش موجود در شير مادر نقش حفاظتي بسيار مهمي براي كودك ايفا مي كند و وي را تا حدود بسيار زيادي از ابتلا به اسهال، عفونت دستگاه تنفسي، عفونت گوش، عفونت دستگاه ادراري و امثال آن محافظت مي نمايد. اين حفاظت در مقابل بيماري هاي غير عفوني نظير آسم، آلرژي، ديابت نوجواني و بعضي از سرطان هاي دوران كودكي نيز وجود دارد.
- نيازهاي عاطفي و رواني كودك را كه براي رشد و تكاملش بسيار ضروري هستند تامين مي نمايد.
- نقش بسيار ارزنده تغذيه با شير مادر در امر تكامل عصبي و رواني كودك كه در سال اول زندگي آغاز شده بود با تداوم تغذيه با شير مادر درسال دوم زندگي استمرار پيدا مي كند.
- اغلب كودكان در ايام بيماري به ويژه در جريان اسهال، استفراغ و تب كم اشتها هستند ولي معمولا اشتهايشان نسبت به تغذيه با شير مادر حفظ شده و يا حتي بيشتر مي شود لذا اين منبع مهم آب و غذا در ايام بيماري از شدت كاهش وزن آنان مي كاهد و به بهبودشان كمك مي كند.
- از نظر اقتصادي چون با كاهش دفعات بيماري هاي مختلف همراه است اثر قابل توجهي در بهبود شرايط اقتصادي خانواده دارد.
- در پيشگيري از بارداري ناخواسته مادر هنوز هم نقش قابل توجهي ايفا مي نمايد.
اهميت شير مادر و از شير گرفتن كودك نوپا
چه زمان بايد كودك را از شير گرفت؟
زمان از شير گرفتن در كشورهاي مختلف، متفاوت است و نظرات متنوعي در اين زمينه وجود دارد. شيرمادر تا 7 ماهگي اثرات ثابت شده در پيشگيري از ابتلا به بسياري از بيماريها در مادر و كودك دارد. انجمن متخصصين پزشكي اطفال در آمريكا شيردهي تا يك سال را ضروري مي داند و سازمان جهاني بهداشت تداوم شيردهي تا پايان دو سالگي كودك را قويا توصيه مي كند. آخرين اطلاعات و توصيه ها سنين 2 تا 4 سالگي را پيشنهاد مي كنند. با اين حال تصميم در مورد از شير گرفتن بستگي به شرايط جسمي- رواني مادر و كودك و ويژگي هاي خانواده دارد.
چگونه بايد كودك را از شير گرفت؟
بهترين روش براي از شير گرفتن روش تدريجي است كه همراه با عشق و علاقه بوده و هم براي مادر و هم براي كودك بسيار راحت تر است و بدون مشكل و در طي چند ماه اتفاق مي افتد. بنابراين بعد از 2 سال كامل كه كودك از شير مادر بهره مند شده و در روز 5 وعده غذا (سه وعده غذاي اصلي و 2 ميان وعده) مي خورد و مايعات را هم با ليوان مي نوشد مي توان يك تا دو وعده شير پاستوريزه يا آب ميوه را جايگزين شير مادر نمود. در اين زمان نقش مادر آن است كه خود پيشنهاد شير دادن نكند و اگر زماني هم كودك تمايل به شير خوردن داشت از او دريغ ننمايد، به ويژه وقتي كودك بيمار باشد كه فقط اشتها به خوردن شير دارد و غذاي ديگري را تحمل نمي كند.
در اين روش چون از شير گرفتن آرام آرام است مشكلات عصبي، رواني و تغييرات هورموني مادر كه در يكباره از شير گرفتن اتفاق مي افتد بوجود نمي آيد و كودك نيز دچار ضربه رواني نمي شود. به اين ترتيب كودك كم كم علاقه به شير خوردن را از دست مي دهد و ممكن است خودش يكباره آن را كنار بگذارد.
اهميت شير مادر و از شير گرفتن كودك نوپا
انجام چه كارهايي مي تواند از شير گرفتن را براي مادر و كودك آسانتر كند؟
پيشنهاد مي شود مادران عزيز از توصيه هاي زير كه فقط به عنوان يك راهنما است، استفاده كنند. ممكن است بتوانيد با استفاده از اين راهنما، مورد جديدي را ابداع كنيد كه براي موقعيت زندگي و رابطه شما با فرزندتان كارآمدتر باشد. نكته مهم اين است كه در اين فرآيند كودك و مادر نبايد آسيب ببينند.
- به كودك، قبل از خواب و صبح هنگام بيدار شدن شير خودتان را بدهيد.
- بتدريج وعده هاي شير قبل و بعد از ظهر را كم كنيد يعني فاصله شير دادن ها را بيشتر نمائيد تا خودبخود يك وعده شيردهي حذف شود.
- برنامه هميشگي روزانه را عوض كنيد مثلا اگر او را از مهد كودك برمي داريد به جاي اينكه به منزل بيائيد به فروشگاه يا پارك برويد تا سرگرم شود و هوس شير خوردن نكند.
- سرگرمي هاي جديد برايش پيدا كنيد.
- زمان شير خوردن او را پيش بيني كنيد و چيزي در دسترس داشته باشيد؛ مثلا يك ميان وعده يا يك نوشيدني مورد علاقه او را به همراه داشته باشيد.
- اگر در صندلي يا محل مخصوصي به كودك شير مي داديد از اين محل استفاده نكنيد تا كودك به ياد شير خوردن نيفتد و تقاضاي شير نكند.
- اجازه ندهيد كودك شما را بدون لباس ببيند و هوس شيرخوردن كن.
- در صورت امكان از ساير افراد خانواده كمك بگيريد و هنگامي كه مي خواهيد وعده صبح شير دادن را قطع كنيد سعي كنيد زودتر از او از خواب بيدار شويد تا هنگام بيدار شدن او، همسرتان يا يكي ديگر از افراد آشناي خانواده در كنارش باشد.
اهميت شير مادر و از شير گرفتن كودك نوپا
- و بالاخره وعده هاي شير خوردن در ساعات شب را به ترتيب يك شب در ميان و دو شب درميان و … كنيد تا خود كودك ديگر تقاضاي شير نكند.
بعد از قطع شير دهي، چه تغييراتي بوجود مي آيد و وظيفه مادر چيست؟
- دانه هاي چربي روي پستان بتدريج كم مي شوند.
- مقداري از آب بدن دفع مي شود كه خود سبب كاهش وزن مادر مي گردد.
- ممكن است ترشح شير تا چند ماه وجود داشته باشد كه شبيه كلستروم بوده، بعد غليظ تر شده و بالاخره قطع مي شود.
- مادر بايد دريافت كالري روزانه خود را كمتر كند. تا بتواند چربي هاي ذخيره شده را از دست بدهد.
- براي جلوگيري از شل شدن و افتادگي پستان ها مادر بايد ورزش كند به ويژه حركات ورزشي كه در هنگام شنا كردن انجام مي شود.
- قطع شير دادن به عنوان قطع ارتباط عاطفي تلقي نمي شود بلكه در مواقعي كه كودك نياز به آغوش گرفتن دارد، يا خسته و افسرده است يا درد دارد مادر بايد او را با مهرباني در آغوش گرفته و آرام كند و عشق و علاقه خود را اين بار نه از طريق شير دادن بلكه از طريق نوازش و محبت جسمي و كلامي به او هديه نمايد.
منبع: تغذيه در سال دوم
انجمن ترويج و تغذيه با شير مادر
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
