وظایف ما موقع دعوای بچه ها
« این قوانین نه تنها از نظر علمی پاسخگوی خواسته شماست ؛ بلکه من به عنوان یک مادر که مادر دو پسر با فاصله سنی کم هستم ، با استفاده از همین قوانین ساده توانسته ام مصداق رابطه ای عاطفی ، عمیق و ناگسستنی بین فرزندانم را شاهد باشم . پسر بزرگ ترم حس مالکیت و علاقه شدیدی به برادر کوچک ترش دارد و با موفقیت های او احساس پیروزی می کند . برادر کوچک ترش هم با عشقی آمیخته به احترام به این باور معتقد است که برادر بزرگ ترش که تنها دو سال از او بزرگ تر است ، در حکم یک پدر دلسوز عاشقانه خواهان پیشرفت اوست …. »
روابط عاطفی خواهر و برادر فقط به رفتار پدر و مادرشان بستگی دارد و بس . از همان روز اولی که پای یک فرزند جدید به خانواده باز می شود ، فرزند اول حس می کند که رقیبی برای او خواهد آمد که محبت پدر و مادرش را بگیرد .
پدر و مادر های آگاه قبل از تولد فرزند دوم به شیوه خاصی کودک شان را آگاه می کنند تا به این باور برسد که بچه جدید قرار است همراه ، همبازی و هم فکری برای او باشد . در واقع والدین به فرزند خود امنیت خاطر می دهند که تولد و ورود فرد جدید ، روابط و عاطفه آنها را تغییری نخواهد داد اما آیا این دقت به تنهایی کافی است ؟ قطعا خیر . ما باید پس از تولد فرزند دوم دقت بیشتری داشته باشیم و نکاتی را به خوبی در کلام و رفتارمان مدنظر قرار دهیم .
مهم ترین مساله این است که هر محبتی که قرار است به این فرزند دوم بکنیم ، باید از کانال فرزند بزرگ ترمان عبور کند . منظور من حتی نکات ریزی است که شاید از نظر شما بی اهمیت باشد ؛ مثلا وقتی می خواهید به نوزادتان شیر بدهید ، بگویید : « پسرم بیا سر نی نی را نگه دار و کمک کن تا شیر بخورد . » ؛ « پسرم برو بالش نی نی را بیار و به مامان کمک کن تا بتونم بخوابونمش . »
وظایف ما موقع دعوای بچه ها
تمام سرویس هایی که می خواهید به این کودک تازه وارد بدهید ، باید از کانال او بگذرد تا احساس کند مسوولیت بزرگ کردن این بچه به عهده اوست و گویا پدر و مادر فقط به او کمک می کنند تا این بچه را بزرگ کند و به زودی بتواند با این موجود کوچولو که فقط از آن اوست در زندگی همراه شود . به مرور بذر عشق و علاقه ای که در وجود او می کارید ، با رشد آن نوزاد بزرگ و بزرگ تر می شود . او از اینکه بخواهید مراقب برادر یا خواهر کوچولویش باشد تا شما به دست شویی بروید یا برای مدت کوتاهی از کنار آنها دور شوید ، لذت می برد .
با این شیوه نه تنها او از این احساس خوشایند لذت می برد و نسبت به این کوچولو پر عاطفه می شود بلکه به مرور فرزند کوچک ترتان نیز چنین حس متقابلی را از برادر یا خواهر بزرگ ترش می گیرد چون متوجه می شود او همواره مراقب اوست و در غذا دادن یا پوشیدن لباس هایش با علاقه یاری اش می کند و یا در بیرون از خانه مراقب است که آسیب نبیند و حمایتش می کند .
البته مساله به این سادگی ها هم نیست!
ما در بطن خانواده خیلی مسایل را از همشیرگان خود ( خواهران و برادران خودمان ) یاد می گیریم ؛ مسایل مهمی مثل دفاع از خود ، حق مالکیت ، رعایت نوبت و حق تقدم و بسیاری روابط اجتماعی .
طبیعتا ما برای یادگیری این نکات مهم و مهارت های زندگی باید آنها را با خواهران و برادران خود تمرین کنیم . پس می بینیم که آموزش این مسایل با منافع ما در تعارض است . وقتی می خواهیم از مالکیت دفاع کنیم ، درست متقارن است با وقتی که همان برادر و خواهر یک وسیله متعلق به ما را برداشته است و از همین جا تعارض و دعواها شروع می شود . این دعواها به خودی خود هیچ اشکالی ندارد و آن رابطه عاطفی اولیه را خدشه دار نمی کند ، به شرط آنکه والدین درست عمل کنند .
پدر و مادرها موقع دعوای بچه‌ها باید چه‌کار کنند؟
وقتی بچه‌ها در حال کش و قوس با هم هستند که مساله مالکیت یا حق تقدم را یاد بگیرند ، نباید به هیچ وجه پدر و مادر در دعوای آنها دخالت کنند ؛ به صحنه زیر دقت کنید:
پدرام با فریاد یا شاید گریه می گوید : « مامان ، ببینش مداد منو نمی ده ! » مادر سراسیمه تحت شرایط و جو موجود وارد اتاق آنها می شود و داد می زند : « مدادش را بده ! گفتم تو از اون بزرگ تری ، عقلت نمی رسه که نباید اذیتش کنی ! » یا « تو کوچک تری ، بلند شو برو توپ بازی کن ، برادرت با کامپیوتر کار داره . » تمام این جملات و موارد مشابه آنها یعنی کاشتن بذر نفاق و کینه بین این دو برادر ، یادتان باشد هرگز از این گونه جملات استفاده نکنید . توصیه ما در قالب دو راه حل که البته هر کدام از آنها به شرایط و فاصله سنی فرزندان تان بستگی دارد ، ارایه می شود .
وظایف ما موقع دعوای بچه ها
راه‌حل اول : دخالت نکنید
وقتی فاصله سنی بچه ها یکی دو سال است ، شما به عنوان پدر یا مادر هرگز نباید به خاطر چنین دعوا هایی وارد معرکه آنها شوید . کمی منطقی باشید . بچه های شما به طور طبیعی در حال تمرین کردن دفاع از حقوق خود یا دفاع از مالکیت خود هستند . می توانید گمان کنید آنها در مدرسه یا جامعه هستند و باید راهکاری در مقابل مشکلات خود ( برداشتن مداد یا جلوگیری از بازی با کامپیوتر ) پیدا کنند . شک نکنید که با این عدم دخالت شما ، آنها هیچ آسیبی به هم نمی زنند . حتی اگر یک کدام از آنها گفت : « مامان ! منو زد » و به سراغ تان آمد ، خیلی خونسرد باشید و با مهربانی بگویید : « عزیزم ، دیروز که با هم بازی می کردید و می خندیدید ، منو صدا نکردید . الان هم بهتره مشکلت را با داداشت حل کنی دیگه . » با این کلام نه تنها بذر نفاق بین آنها نمی کارید بلکه لحظات خوش شان را یادآوری می کنید . بچه ها به سرعت با هم کنار می آیند و همه چیز را فراموش می کنند .
راه‌حل دوم : دخالت کنید
اگر فاصله سنی دو فرزند شما زیاد است و متوجه کش و قوس و دعوا بین آنها شده اید ، نباید معطل کنید چون قطعا ضربه یک بچه هشت ساله می تواند به کودک سه ساله شما آسیب برساند . در اینجا توصیه می کنیم بدون گفتن هیچ کلامی به فرزند بزرگ تر و بدون چشم غره رفتن به او ، بچه کوچک تر را بغل کنید و از اتاق بیرون بیاورید . لازم نیست از این استدلال که تو بزرگ تری و باید گذشت می کردی و یا تو کوچک تری و باید احترام داداشت را نگه می داشتی ، استفاده کنید و اما اگر آنها بدون دعوا و خشونت و در آرامش از شما نظر خواستند ، باید بی طرفانه حل مساله را به آنها بیاموزید .
به طور مثال : « مامان ! این مداد مال منه یا مال اون ؟ » بدون هیچ گونه جانبداری پاسخ شما باید این طور باشد که راه حلی را آموزش دهد ، نه اینکه یک لقمه آماده برای آنها فراهم کند : « خب ، تو مطمئنی که مدادت را نتراشیده بودی ؟ به رنگ مدادت و اندازه‌اش خوب فکر کن و … » اگر دعوای بچه ها بر سر وسایل مشترک مثل کامپیوتر باشد باید با برنامه ریزی مهارت رعایت نوبت را به آنها بیاموزید . اگر امروز شما به عنوان والدین این درس را آموزش ندهید ، نباید انتظار داشته باشید که او در جامعه موفق شود . پس بسته به بضاعت و شرایط هر یک از بچه ها ، برنامه نوبتی استفاده از کامپیوتر را طراحی بکنید و در مواقع استثناء هم برنامه بگذارید : « الان نوبت برادر کوچکت است اما چون تو فردا باید این کار کامپیوتری را تحویل معلمت بدهی ، می توانی نوبتت را که مثلا پس فردا ساعت فلان است با او عوض کنی و از اینکه نوبتش را تغییر می دهد و شرایطت را درک می کند تشکر کنی » !
وظایف ما موقع دعوای بچه ها
پیشگیری از نتایج تلخ آسان است
نتیجه رفتار های غلط والدین و استفاده از جملاتی که بسیار رایج است و در بالا گفتیم باعث شده دو برادر یا دو خواهر که باید در دوره جوانی و نوجوانی همراز یکدیگر باشند ، از یکدیگر بیزاری جویند و ما چنین جملات مشابهی را از آنها می شنویم که می گویند : « همیشه به خاطر او از پدرم کتک خوردم و تحقیر شدم . » « مادر همیشه او را به من ترجیح می داد ، گناه من چیست که فرزند بزرگ تر ، کوچک تر بودم . » و حتی حالا که بیست و چند ساله هستم نیز ، نسبت به او همان طور بزرگ‌تر / کوچک تر ، هستم و خواهم بود . اصلا حس خوبی به برادرم / خواهرم ندارم .
یک اشتباه رایج دیگر
وقتی دو فرزند خود را یکسان لباس می پوشانید و یا همه هدایا و وسایل آنها را درست مانند یکدیگر تهیه می کنید و حتی گاهی اوقات تولد آنها را با یک کیک مشترک که اغلب هم در تاریخ تولد فرزند بزرگ تر برگزار می شود ، جشن می گیرید ، بدانید که در مسیر جدایی آنها از یکدیگر گام برمی دارید .اگر قرار است بین آنها رتبه بندی بزرگ تر و کوچک تری داشته باشید ( هر چند برای تفاوت سنی یکی دو ساله ) باید فقط متوجه امتیاز های بزرگ تر یا کوچک تر بودن نشوید ؛ بلکه علاوه بر مشخص کردن امتیاز سنی ، مسوولیت های آنها را نیز معین نمایید .
برای فرزند بزرگ تر که مسوولیت حمایت و یا کمک در انجام کارهای برادر یا خواهر کوچک تر را دارد ، وقتی احساس خوشایندی از این بزرگ تر بودن حاصل می شود که در ازای این مسوولیت ، امتیازاتی نیز دریافت کند . « وقتی از استخر برگشتید ، مراقب باش برادر کوچولوت حوله و وسایلش را جا نگذارد . » ( مسوولیت اوکه در واقع امتیازی برای سرویس گرفتن فرزند کوچک‌تر محسوب می شود ) . « در برنامه ریزی کار با کامپیوتر حق تقدم با برادر بزرگ تر است و در تعارض پیش آمده از تو انتظار دارم که به احترام او پیش قدم شوی » ( این مسوولیت فرزند کوچک تر و امتیاز برادر بزرگ تر است ) با این گونه قوانین هم رابطه عاطفی آنها را تحکیم می کنید و هم هر دو حس خوبی از موقعیت بزرگ تر یا کوچک تر بودن خود خواهند داشت .
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
