دستور العمل اول:نحوه ی گوش دادن به صحبت های کودک و عکس العمل خودتان را در مقابل او مطالعه نمایید دستور العمل های چهارگانه برای لکنت زبان در کودکان:برای دو یا سه روز اوّل، وقت به وقت ذهن خود را بر روی ارزیابی نحوه ی گوش دادنتان به حرفهای کودک متمرکز نمایید. بررسی کنید که چگونه و در چه حالتی به صحبت های کودک گوش می دهید؟ چقدر و چند بار در روز به حرفهای او با اشتیاق گوش جان می سپارید؟
چه نوع صحبت های کودک، توجه شما را بیشتر جلب می کند؟ طرقی را که معمولاً در طول روز به صحبت های کودک گوش می دهید یادداشت کنید: از گوش دادن فقط به قسمت کمی از صحبت های کودک گرفته تا زمانی که به همه ی حرفها و کلمات او بطور کامل و با دقت گوش می دهید. آیا همیشه اجازه می دهید قبل از اینکه شما شروع به صحبت کنید، کودک حرفهایش را تمام کند؟ آیا وقتی که او سعی می کند صحبت کند از او نمی خواهید که عجله کرده، زود حرفهایش را تمام کند؟ به عبارت دیگر آیا او را به تعجیل در سخن گفتن وادار نمی کنید؟ کدام قسمت از حرفهای کودک را واقعاً می شنوید؟
او معمولاً چقدر صحبت می کند و حرف هایش با شما بیشتر راجع به چه چیزهایی است؟ واکنش شما به هنگامی که کودک بدون توجه به اینکه شما مشغول کار مهمی هستید یا درباره ی موضوع مهمی صحبت می کنید، شروع به حرف زدن می کند چگونه است؟ وقتی که خیلی جدی به حرفهای کودک گوش می دهید چگونه و چند دفعه به صورت او نگاه می کنید؟ شرح مختصری درباره ی نحوه ی گوش دادن خودتان به حرفهای کودک بنویسید. توجه شما نسبت به نحوه ی گوش دادن به حرفهای کودک، مقدمه ی لازمی برای اجرای دستورالعمل های بعدی است.
دستور العمل دوم:
سعی کنید واکنش و نحوه ی گوش دادنتان به حرف های کودک را اصلاح نمایید
در یکی دو روز بعد سعی نمایید میزان گوش دادن به صحبت های کودک خود را تغییر دهید و آن را اصلاح کنید. بدیهی است که انتظار نداریم هر وقت که کودک دهانش را باز کرد، با دقت تمام به حرفهایش گوش دهید، و نیز درست نیست که فقط به بعضی از حرفهای او که ظاهراً مهم هستند گوش بدهید. بلکه در نهایت ممکن است به این نتیجه برسید که بهتر است تا آنجا که مقدور است کمابیش با دقت به حرفهای کودک گوش بدهید. شما ممکن است میزان گوش دادن به صحبتهای کودک را در موقعیتهایی که قبلاً بدان توجهی نداشتید تغییر دهید. همینطور، عنداللزوم ممکن است نحوه ی واکنش خود را نسبت به رفتار کودک، زمانی که او با حرفهایش صحبت شما را قطع می کند تغییر دهید و تعدیل نمایید. امّا مسأله ی مهم این است که شما حتماً بتوانید رفتار و عادت مربوط به گوش دادن خود را بدون آنکه گرفتار افراط و تفریط شوید، تغیر دادن، آن را اصلاح نمایید.
دستورالعمل سوم:
سعی کنید احساساتی را که در ورای کلمات کودک است، درک کنید
پس از انجام دادن دو دستور العمل فوق الذکر، در چند روز آینده سعی نمایید با خیال راحت و کاملاً آگاهانه و هوشیارانه به همه ی صحبت های کودک خود(وقتی که با شما یا دیگران سخن می گوید) بطور کامل گوش دهید و گذشته از الفاظ، به مقصود و منظور او پی ببرید. درواقع جدای از ظاهر کلمات، او چه می خواهد بگوید؟ به شیوه ی صحبت کردن و رفتار کلامی او توجه نمایید. به خاطر داشته باشید که به جز الفاظی که کودک به زبان می آورد، صحبتهای او همیشه متضمن پیامهای احساسی و تلویحی برای شماست. توجه کنید که او چگونه از صدایش، تغییر دادن آهنگ کلماتش، مکث ها، تکرار کلمات و جملات، ترتیب کلمات و جمله بندی ها، حالت نگاهش به شما و یا نگاه نکردنش به چهره ی شما، برای ابراز احساسات و ابلاغ پیامش استفاده می کند.
آیا او معمولاً با حالت و خوی تند و با نق و گریه با شما صحبت می کند، ولی با دیگران این حالت را ندارد؟ آیا او از فرد خاصی در خانواده می ترسد؟ آيا معمولاً بالا رفتن آهنگ صدای گله آمیز او را در گفتن کلمه ی «مامان»، زمانی که نیاز به توجه شما دارد، تشخیص می دهید؟ آیا او به هنگام صحبت با بعضی از افراد خاص کلمات را بیشتر تکرار می کند، درحالی که با بعضی دیگر چنین نیست؟ آيا زمانی که کودک با عروسک، اسباب بازی و یا با همبازی های تخیلی حرف می زند، تُن صدای او به گونه ای متفاوت از زمانی است که با شما یا دیگران صحبت می کند؟ آیا هنگام صحبت با عروسک و همبازی های تخیلی در او اعتماد به نفس بیشتری می بینید؟ به عبارت دیگر آيا کودک با عروسک ها و یا اسباب بازی ها و همبازی های تخیلّی خودش به صورت دستوری و آمرانه صحبت می کند؟
به خاطر داشته باشید، زمانی که ذهن کودک بیشتر مشغول بعضی از موضوعات و سؤالات خاص است، ممکن است این نوع اشتغال ذهنی حاکی از اضطراب و ترسهای پنهانی او باشد.
خوب به صحبت های کودک گوش کنید، دقت کنید که آيا بیشتر اوقات راجع به موضوعات خاصی صحبت می کند و سؤالات مشخصی مطرح می نماید یا نه؟ اگر چنین باشد، این نوع تمایل کودک در طرح موضوعات و سؤالات خاص، احتمالاً نشانه ای است از ترس هایی که در وجود او نهفته است.
توجه به پیروی از این سه دستور العمل ساده و در عین حال بسیار اساسی، مسلماً به شما کمک خواهد کرد تا با دید بهتر و ادراک بیشتر به صحبت های کودک گوش کرده، در برابر کلمات و جلمات او و همچنین احساسات مهمی که در پُشت جملات کودک وجود دارد، واکنش متناسب و مطلوبی نشان دهید. درحقیقت، این مهم ترین جوهره و صفت یک شنونده ی خوب بودن و لازمه ی خوب صحبت کردن است. همچنانکه بتدریج نسبت به زمانی که باید کاملاً به حرفهای کودک گوش کنید و نیز مواقعی که احساس می کنید چندان ضرورتی برای این کار نیست، پی می برید، سعی کنید با روشهایی که به نظرتان مطلوب می رسد، به کودک بفهمانید و او را راضی و قانع نمایید که وقتی مشغول انجام کارهای روزانه ی خود هستید و آن طوری که شایسته است نمی توانید به صحبت های او گوش بدهید، به این معنا نیست که شما او را دوست ندارید و یا کم دوست دارید. بعضی از مواقع عمداً (به طوری که کودک هم متوجه شود) بعضی از کارهای مهم را که در دست دارید رها نموده، با کودک خود صحبت کنید و به گونه ای که بایسته است احساس و علاقه و محبت خودتان را ابراز نمایید.
دستورالعمل چهارم:
مواقعی که ضروری است فوراً به حرف های کودک گوش کنید، مشخص نمایید
در مرحله یا دستور العمل چهارم و آخرین دستور العمل، سعی کنید در رفتار و گفتار کودک هر نوع علامت، اشاره و یا پیام ضمنی را که هشداری است از نیاز مبرم او به وجود شما و ضروری است که فوراً با همه ی وجود، و توجه کامل کارهایتان را رها کرده، به حرفهای او گوش کنید، تشخیص دهید. این نوع علامت ها، معمولاً مدت ها قبل از اینکه کودک به حالت گریه و نق بیفتد، ظاهر می شوند. البته تشخیص این علائم ممکن است مدت زمانی طول بکشد، زیرا این حالتها هر روز اتفاق نمی افتد. وقتی این علائم ظاهر می شوند، مواظب تغییرات چهره، حالت های بدن و حرکاتی که نشانه ی قهر و عقب نشینی کودک است، باشید. ضرورت گوش دادن به حرفهای کودک ممکن است از طریق تغییری که در تُن صدای کودک، آهنگ تند کلمات، و یا با مکث ها و تکرار های غیرعادی کلمات ایجاد می شود، قابل تشخیص باشد.
از آنجا که گوش دادن، مهمترین بخش از جریان برقراری ارتباط است. و نیز از آنجا که گوش دادن به حرفهای دیگران مستقیماً به احساس انسان مربوط می شود، بی تردید اصلاح و تقویت عادات خوب گوش دادن، تأثیر مستقیمی بر روانی و سلامت کلامی فرزندتان خواهد داشت.
