کمک به رشد و موفقیت کودک نخبه
کودکان نخبه را چگونه بشناسیم !در این مقاله میخواهیم راجع به این موضوع صحبت کنیم که کودکان نخبه را چگونه بشناسیم
(« دوست ندارم نخبه باشم؛ چون می خواهم مانند دیگران باشم!» شاید این جمله بسیاری از افراد نخبه ای باشد که از بدو تولد، تفاوت خود با دیگران را احساس کرده اند. تفاوتی که شاید آشکار نباشد، اما زندگی آن ها را تحت تأثیر قرار می دهد.
بسیاری از کودکان نخبه، نمی خواهند نخبه باشند یا حداقل مانند نخبه ها با آن ها رفتار شود؛ چون هنگامی که دیگران متوجه متفاوت و خاص بودن آن ها می شوند . نوع رفتارشان تغییر می کند و کودک نخبه این تغییر رفتار را دوست ندارد. درکل نخبه بودن اصول رفتاری خاص خود را دارد و بسیاری اوقات قوانین را وارونه می کند.
در این مورد، تنها واکنشی که کودکان از خود نشان می دهند، کناره گیری از اجتماع است که البته والدین و معلمان با شناخت صحیح و اصولی این کودکان نخبه. می توانند به آن ها در امر آموزش و تربیت درست اجتماعی کمک کنند.)
نخبه کیست؟ چه ویژگی هایی دارد؟ آیا والدین از اینکه کودکی نخبه دارند باید خوشحال باشند یا ناراحت؟
نخبه به کسی گفته می شود که از نظر قابلیت ها و توانایی ها برتر از دیگران است، یک نیروی بالقوه ذهنی رشد یافته دارد و ضریب هوشی اش از حد متوسط بالاتر است.
درواقع ضریب هوشی «آی کیو»، نسبتی است که از تقسیم سن عقل برا سن تقویمی ضرب در صد به دست می آيد.
وقتی میخواهیم بدانیم کودکان نخبه را چگونه بشناسیم لازم است این نکته در نظر گرفته شود که با داشتن اطلاعات بالینی نمی توان نخبه بودن کسی را تشخیص داد. کودکان نخبه را می توان در دو بُعد فکری و عاطفی بررسی کرد،
شناخت کودک
شناخت کودک نخبه در زمینه فکری به وسیله بررسی وضعیت هوشی او، با کمک آزمون ها و کنترل دقیق تخصصی و روان شناسی ممکن است.
در حیطه عاطفی نیز چنین کودکی معمولا دوست دارد که دائما افراد خاصی در کنارش باشند.
اصطلاح بیش فعالی
اصطلاح بیش فعالی عبارت درستی برای درک این کودکان نیست. نباید نبوغ نخبه ها با بیش فعالی اشتباه گرفته شود . چون کودکان نخبه از سن واقعی خود جلوتر هستند و اعمال اکتسابی پیش از موعد نسبت به دیگران را با روشی منطبق بر شیوه فکری خاص خود انجام می دهند. درحالی که افراد بیش فعال این گونه نیستند.
چهارچوب های ذهنی ـ عاطفی
همه ما از بدو تولد چهارچوب های ذهنی ـ عاطفی خاصی داریم که پایه شخصیت آینده ما و تفاوت های موروثی است. بنابراین شخصیت هرکس بنابر محیط خانوادگی که در آن رشد می کند و نیز طبق محیط فرهنگی ـ اجتماعی که به آن تعلق دارد و اشخاصی که با آن ها ارتباط دارد،
شکل می گیرد؛ پس هرکس طبق شخصیت خاص خود درک ویژه ای از شرایط و موقعیت ها دارد. مثلا دو خواهر خاطرات مشابهی از یک اتفاق خاص ندارند و درک آن ها یکسان و مشترک نیست.
ادراک
زندگی ما، نوعی ترکیب ماهرانه ادراک شخصی ما از شرایط و ماهیت عینی امور است. این موضوع در مورد کودک نخبه نیز صادق است. منظور ویژگی های عاطفی اوست که از بدو تولد با او همراه است و به تمام ویژگی های روان شناختی آتی او رنگ می بخشند.
کودک نخبه قدرت ادراک خارق العاده ای دارد و می تواند از حواس پنج گانه خود به بهترین شکل ممکن استفاده کند . توانایی های کودک نخبه در مشاهده جزئیات، شنیدن صداهای با فرکانس کوتاه، استشمام بوهای بسیار ناپایدار و حس کردن کمترین تغییرات دمایی نمایان می شود.
حس کردن خطر
کودک نخبه می تواند خیلی زود خطر را حس کند و یا در شرایطی که برای هر کس عادی به نظر می آید، احساسی رفتار کند.
احساسات و عواطف کودک نخبه بسیار شدید و عمیق هستند، این موضوع برای او مطلق و فناناپذیر است . احساس تنفر و انزجار نیز در او بسیار تشدید یافته است و در مقابل کسی که این احساس را به وجود آورده است . به شدت واکنش نشان می دهد. عشق و نفرتی که احساس عاطفی این کودک درک می کند.
ارتباط با دیگران
از ارتباط او با دیگران نشات می گیرد. همه ما در زندگی ترس های درونی و بیرونی زیادی داریم.
کودک نخبه نیز از این قاعده مستثنی نیست. او غالبا کودکی وحشت زده است . در حقیقت قابلیت درک و احساس بالای او همواره ترس های مختلف و اغلب شدیدی را در زندگی وی به وجود می آورد.
ترس
اگر بخواهیم بدانیم کودکان نخبه را چگونه بشناسیم باید بدانیم ترس های بیرونی کودکان نخبه به حس همیشه آگاه آن ها ارتباط دارد. آنتن های دقیقی که کوچک ترین سیگنال نگرانی را متوجه می شوند. آن ها همواره بخش قابل توجهی از انرژي خود را صرف احتیاط های مکرر می کنند.
ترس های درونی آن ها بسیار عمیق، ریشه دار و نگران کننده است. این ترس ها عمدتا از تجربیات احساسی زندگی از زمان تولد ناشی می شوند . ثبت جزئیات در وجود کودک نخبه ذاتی و دقیق است.
او به شکل حیزت انگیزی ترس هایی در وجود خود دارد که کاملا برای ما غیرعادی هستند؛ بنابراین لازم است ترس های او را جدی بگیریم.
حساس بودن
کودک نخبه کودکی بسیار حساس است که کوچک ترین تغییر رفتار یا گفتار ناصحیح را در حافظه خود ثبت می کند و آن را به عنوان الگو در زندگی شخصی خود به کار می گیرد. بنابراین باید در مورد پیام هایی که به کودکانمان می دهیم، دقت کنیم.
شخصیت متفاوت
کودک نخبه طبق شخصیت متفاوت و بسیار حساسی که در خود سراغ دارد، فاصله ای میان خود، اعضای خانواده، دوستان و حتی مدرسه که به عنوان محیط آموزشی ـ اجتماعی در آن رشد می یابد. احساس می کند؛ بنابراین با درک صحیح و آموزش مناسب می توان این فاصله را برای کودک کمتر کرد. تا آنجا که او در مسیر رشد و شکوفایی از هر آسیب فکری و عاطفی در امان بماند.
هویت
همه ما به هویت خود و محیطی که در آن رشد می کنیم، نیازمندیم. این دو مقوله به طور قابل توجهی ما را در برابر دیگران محافظت می کنند و عامل نگرانی های ما محسوب می شوند؛
بنابراین به منظور فائق آمدن بر این نگرانی ها به مکانیسم های دفاعی متوسل می شویم. مکانیسم های دفاعی می توانند شکل های مختلفی داشته باشند. این مکانیسم ها زمانی که زندگی روزمره ما را دچار مشکل کرده و آن را مختل کنند، خود منجر به آسیب می شوند.
درک این موضوع برای کودک نخبه بسیار مشکل است. این کودک از هر جهت توسط قدرت درک احساسی اش مورد تهاجم قرار می گیرد و همواره تحت تأثیر داده های حسی است.
مکانیسم های دفاعی
او باید مکانیسم های دفاعی موثرتری را به منظور دفع این تهاجمات به کار گیرد. این عملکرد حسی که به طور پیوسته محیط را تحت نظر دارد می تواند منشا نگرانی برای کودک نخبه شود.
فراموش نکنیم که این کودکان هوشی منحصر به فرد و کارآمد دارند که در یک زمان امکان تجزیه و تحلیل کامل شرایط و محیط را به آن ها می دهد؛
بنابراین کودک بخش بزرگی از انرژی خود را صرف کنترل احساساتش می کند تا به آن ها اجازه تسخیر خود را ندهد.
