بازی و خلاقیت 2
نویسنده: نسیبه کمالی/ روانشناس خانواده
مدت زمان تخمین مطالعه: 2 دقیقه
خلاقیت عبارتست ازبه کارگیری توانایی‌های ذهنی برای ایجادیک فکر یا مفهوم جدید
درسال های گذشته عقیده بر این بود كه خلاقیت یك موهبت الهیاست كه تنها در اختیار عده ای معدود از انسانها قرار دارد ودیگران از آن بی بهره اند، همین افراد خاص كه دارای خلاقیتهستند در شرایط مختلف آن را از خود بروز می دهند و همینافراد هستند كه به اختراع و اكتشاف نائل می شوند. ولیامروزه دانشمندان و متخصصان تعلیم و تربیت به این نكته پیبرده اند كه خلاقیت خصیصه ای نیست كه تنها در اختیارمعدودی از افراد قرار گرفته باشد، بلكه همه ٔ انسان ها ازخلاقیت بهره مند هستند. ولی امكان بروز و میزان رشد آن درافراد متفاوت است. بنابراین می توان خلاقیت را در همه ی افرادپرورش داد و به رشد و مشكوفایی آن در انسانها كمك كرد.
یکی از راه های متعدد فکر کردن ، اندیشیدن آگاهانه به جملاتو مشاهدات است که به آن تفکر خلاق می گویند. تفکر خلاق ،فکری است که مشخصه اصلی آن توانایی کنار گذاشتن فرضهای غیر لازم و زایش افکار اصیل است ، چنین تفکری زمینهبروز پرورش خلاقیت را « بازی آزادانه مفاهیم » می نامید و برنیاز به تفکر خلاق و رهایی از قید و بندهایی که اشیای واقعیبر آن تحمیل می کند ، تاکید داشت.
بازی و خلاقیت 2
روانشناسان سعي داشته اند تامشخصات افرادي كه دارايسطح بالايي از خلاقيت هستند مشخص كنند، «استيز» عواملزير را براي افراد خلاق بيان داشته است :
1 – سلامت رواني و ادراكي : توانايي ايجاد تعداد زيادي ايدهبه طور سريع؛
2 – انعطاف پذيري ادراك : توانايي دست كشيدن از يك قاعده وچارچوب ذهني؛
3 – ابتكار: توانايي در ايجاد و ارائه پيشنهادهاي جديد؛
4 – ترجيح دادن پيچيدگي نسبت به سادگي: توجه كردن ودرنظرگرفتن چالشهاي جديد مسائل پيچيده؛
5 – استقلال راي و داوري: متفاوت بودن از همكاران در ارائهنظرات و انديشه هاي نو
معلم و والدین می توانند با به کارگیری شیوه های مناسبزمینه رشد خلاقیت را در کودکان فراهم کنند ذیل از آن جملهاند :
1- استفاده از مغایرت ها : ارایه مطالبی که خلاف باورهامرسوم و عمومی علمی باشد ، مثلاً معلم در درس علوم از دانشآموزان بخواهد که نظریات قدیمی را رد کنند و بدین ترتیب دانشآموزان را بر انگیزاند تا چیزها را ارزیابی کنند و راه هایجالبی برای آزمون و اثبات کردن مسائل بیابند .
2- استفاده از تمثیل : معلم به دانش آموزان کمک کند تا بااستفاده از چیزهایی که قبلاً می دانستند در موقعیتی مشابه بهاطلاعات ، حقایق و اصول تازه یی دستیابند . به آنها نشانداده شود چگونه محصولات علمی بر اساس موقعیت های مشابهشکل گرفته اند .
3- توجه دادن به کمبودها و خلأ موجود در دانش : از دانشآموزان خواسته شود بجای آنکه به دانستنی های انسانبپردازند آنچه را که برای انسان مجهول مانده است بررسی کنند. مهارتهای دانش آموزان را برای جستجوی شکافهای ،ناشناخته ها و مجهولات توسعه دهند . معلم باید از دانشآموزان بخواهد تا تمام تعاریف ممکن یک مساله و همچنینموارد نقض آن را جست و جو کنند .
4- تقویت تفکر درباره امکانات و احتمالات : فرصتهایی ایجادشود تا به سوالهایی مانند چطور ، اگر ، یا از چه راههاییپاسخ داده شود و حتی خود وادار به پاسخ دادن به آنها بشود . دانش آموزان باید بفهمند چگونه یک چیز به چیزدیگر منجر میشود . هنگام گفتن مساله به دانش آموزان فرصت اندیشیدن بهراههای مختلف حل مساله داده شود 5- استفاده از سوالهایمحرک : معلم باید بیشتر به گزاره های پرسشی که نیاز به درکعمیق دارد ، توجه کند و سوالهایی که نیاز به ترجمه ، تفسیر ،تعریف ، اکتشاف و تجزیه و تحلیل دارد استفاده کند .
6- ایجاد فرصتهایی برای دانش آموزان تا رازهایی هر چیز راجستجو کنند .
7- تشویق به مطالب زندگی افراد خلاق .
8- تقویت تعامل دانش آموزان با اطلاعات قبلی : ایجادفرصتهایی برای دانش آموزان تا با اطلاعاتی که دارند بازیکنند و به آنها کمک کنند و فرصت دهند تا بتوانند با استفاده ازحقایق و اطلاعات که قبلا آموخته اند کارهایی را تجربه کنند .
9- تقویت مهارتهای مطالعه خلاق : از دانش آموزان خواستهشود به جای آنکه بگویند چه خوانده اند ، عقایدی را که در نتیجهخوانده اند به دست آورده اند بیان کنند .
10- ایجاد ابهام و تقویت آن : همه می دانند دانش آموزانزمانی یاد می گیرند که با موفقیتهای حل مساله مواجه باشند . بنابراین معلم باید موقعیت یادگیری را بیان نکته یی آغاز کند وسپس دست نگهدارد و اجازه دهد دانش آموزان خود با اطلاعاتبازی کنند و درگیر شوند ، این روش خوبی است که منجر بهیادگیری خود هدایتی می شود .
11– استفاده از روش اکتشافی : در روش اکتشافی ، دانشآموز خود به جستجوی راه حل می رود و معلم نقش راهنما راایفا می کند . در این روش بیش از جواب مساله چگونگی یافتنجواب مهم است . دانش آموز خود را به اطلاعاتی که پیرامونمساله توجه کرده و حتی ممکن است تغییراتی در آن ایجاد کند . بدین ترتیب امکان تجربه شخصی توسط دانش آموزان ، موقعیتیادگیری را برای آنها جذاب و مطبوع می نمایید و انگیزه هایدرونی آنها را تقویت میکند . همه این جنبه ها در کشف وشکوفایی استعداد خلاق دانش آموزان تأثیر مستقیم دارد .
بازی و خلاقیت 2
مراحل تفكر خلاق:
1. آمادگي :در اين مرحله شخص به نوع روابط بين پديده هاكه ذهن او را به خود مشغول كرده اند پي برده و با طرح سؤالهاي مختلف در ذهن به نقد و بررسي آن مي پردازد.
2. پختگي : در اين مرحله شخص با گذار از مراحل قبلي بهدرك و شناخت عميق تري از روابط بين پديده ها مي رسد وگويي پديده ها ، جرئي از وجودش شده است.
3. اشراق : در اين مرحله شخص به پاسخ هاي ناگهانيدست پيدا مي كند، معمولاً با كلماتي نظير آهان ، يافتم …. متجلي مي شود.
4. وارسي : در اين مرحله فرد به بررسي بهترين ايده اي كهدر مراحل قبلي به آن رسيده است مي پردازد تا صحت و سقم ودرستي آن را مشخص نمايد.
5. اجرا : در اين مرحله فرد افكار يا ايده هايي كه مورد تأييدواقع شده اند را به مرحله اجرا در مي آورد.
شما والدین محترم با استفاده از خلاقیت میتوانید بازی هایی را با کودکان انجام دهید تا کودک خلاقیتش پرورش بیابد. دو بازی را به عنوان نمونه برای شما بیان میکنیم..
بازی اول:
برای کودکم شروع میکنم به داستان تعریف کردن و در اواسطداستان از کودکم میخواهم که ادامه داستان را تعریف کند وبرای بیان داستان با کودک کمک کنید.
بازی دوم:
شن بازی و ساخت شکل های عجیب و غریب یا ساختچیزهایی که در اطرافمان هست به شکلی که خیلی مشابهواقعیت باشد.
