پاسخگویی به پرسش های جنسی کودکان
وقتی کودکی متولد می شود، نخستین پرسش این است که دختر است یا پسر؛ زیرا به محض تولد با پسران و دختران به گونه ای متفاوت رفتار می شود. جالب است که کودکان از دوازده ماهگی اولویت های خود را برای انتخاب اسباب بازی ها نشان می دهند. این تفاوت های جسمانی از اول تولد بین دختران و پسران وجود دارد و همزمان با رشد آنها، بر این تفاوت ها افزوده می شود و کودکان نیز همزمان با رشد خود حساسیت و کنجکاوی بیشتری نسبت به این تفاوت ها به خرج می دهند.
افزون بر یادگیری تفاوت های جسمانی، کودکان در سه سالگی بسیاری از باورهای فرهنگی مرتبط با جنسیت را، از طریق باورها و رفتارهای والدین و مربیان، تلویزیون، قصه ها و بازی ها یاد می گیرند. این مسئله بدان معنی است که کودکان وقتی به سن سه سالگی می رسند، کاملا خود را به عنوان پسر یا دختر می شناسند و متوجه جنس خود می شوند و در نتیجه به جستجوی چگونگی نقش خود می پردازند و در این زمینه به دنبال یافتن آگاهی های لازم بوده و ممکن است مسائلی را با بزرگان خود مطرح نمایند.
بنابراین کنجکاوی کودکان نسبت به مسائل محیط و بدن خود باعث می شود پرسش های زیادی را در زمینه های مختلف از بزرگسالان خود بپرسند؛ این آگاهی و کنجکاوی شدید کودکان نسبت به کارکرد اندام ها و مسائل مربوط به جنسیت، از نوپایایی آغاز و تا دوران بلوغ ادامه پیدا می کند.
بنابراین کودکان در مورد مسائل جنسی خود همانند دیگر مسائل، پرسش های مهمی همچون: «تفاوت بین دختر و پسر چیست؟ مرا از کجا آوردی؟ نوزاد از کجا می آید؟ کارکرد اندام جنسی چیست؟» از بزرگترهای خود دارند و ما نیز به عنوان بزرگترهای کودکان وظیفه داریم به پرسش ها و کنجکاوی های کودکان به درستی پاسخ بدهیم.
درباره اینکه چرا کودکان این پرسش ها را مطرح می نمایند، باید گفت که غریزه جنسی با کودک متولد می شود و کودکان نیز آن را احساس می کنند اما به طور کلی چهار عامل رشد زبان، سن، محیط و روابط اجتماعی و عوامل حسی می توانند در زمینه مطرح کردن پرسش هایی از این دست از سوی کودکان نقش داشته باشند.
بسیار تاسفبار است که والدین و معلمان در بیشتر موارد این پرسش ها را به دلایلی همچون کم اطلاعی در این زمینه ها، وجود شرم و حیا در بین والدین و فرزندان، نبود برنامه مناسب در مدارس و مراکز پیش دبستانی یا کوتاهی و بی توجهی مورد غفلت قرار می دهند.
از نظر روانشناسی، کودکان از سنین سه سالگی متوجه جنسیت خود می شوند و می فهمند پسرند یا دختر. آنها با مشاهده تفاوت های بین خود و جنس مخالف از بزرگترهای خود سوالاتی را مطرح می کنند که در بعضی از موارد والدین با تعجب و سختگیری برخورد می کنند؛ غافل از اینکه یک کودک سه ساله هیچ فرقی بین گوش، دست، بینی و عضو جنسی قائل نیست و او هیچ برداشت غلط یا درستی از اندام جنسی اش ندارد و همانقدر که دوست دارد در مورد چشم و گوش خود بداند، به همان اندازه نسبت به اعضای جنسی خود یا جنس مقابل خود حساس است و دوست دارد در این مورد اطلاعات لازم را کسب کند.
در واقع این پرسش ها کنجکاوی هایی است که جنبه شناختی دارد، نه انحراف اخلاقی. پس می توان گفت که کودک نه تنها کار بدی انجام نداده، بلکه به مرحله جدیدی از رشد رسیده و موضوع جدیدی را درک کرده است و بزرگترها نیز باید از این موضوع خوشحال باشند.
پاسخگویی به پرسش های جنسی کودکان، مقوله ای بسیار مهم و در عین حال فوق العاده حساس است، چرا که اندک سهل انگاری در آن پیامدهای ناگواری در پی دارد زیرا کودکان، امروزه توسط پیام های جنسی، تبلیغات، فیلم ها، تلویزیون یا ماهواره بمباران می شوند و اگر والدین خود را به بی خبری بزنند و کودکان را به حال خود رها کنند، کودکان برای دریافت پاسخ پرسش های خود به هر دری می زنند که ممکن است اطلاعات نادرستی کسب کنند؛ بنابراین باید به کودک مهارت هایی بیاموزیم که به کمک آن مهارت ها تصمیمات درستی در مورد میل جنسی خود بگیرند و موقعیت های خطرناک را تشخیص دهند و بتوانند بی هیچ آسیبی از این موقعیت ها خارج شوند.
اگرچه در لزوم آگاهی دادن به کودکان هیچ شکی وجود ندارد اما درباره اینکه چه کسی این مسئولیت را برعهده داشته باشد و اینکه باید به چه مسائلی پرداخت، بحث فراوان است. مناسب ترین زمان برای آموزش مسائل جنسی به کودکان زمانی است که خود کودک سوال می پرسد و موضوعی را مطرح می کند. در این موقع حس کنجکاوی کودک برانگیخته شده و باید از آن به بهترین شکل بهره برد. بهتر است اول از خود کودک جواب سوال پرسیده شود و سپس والدین با دقت درباره پاسخ کودک و جواب مناسب به بحث و بررسی اقدام نمایند؛ اما رعایت نکات زیر می تواند والدین را در این فرایند یاری دهد تا بسته به نوع پرسش کودکان، جواب قانع کننده ای در اختیار آنها گذاشته شود.
برخورد والدین با این پرسش ها، عادی باشد تا کودک احساس کند مسائل جنسی هم مانند دیگر مسائل است و به راحتی از جانب والدین پاسخ دریافت می کند.
در جواب کودک حقیقت را بگویید و جواب قانع کننده ای به کودک ارائه دهید تا کنجکاوی کودک ارضا شود.
جواب ها مبهم و گیج کننده نباشد تا احساس ابهام و سردرگمی به کودک دست ندهد.
جواب ها ساده و متناسب با سطح رشد و سن کودکان باشد.
هرگز جواب دادن را به بعد موکول نکنید.
آموزش های خود را به تدریج کامل کنید، پرسش های گام به گام کودکان نیاز به جواب های گام به گام دارد.
اصطلاحات و لغات مناسب و صحیح به کار ببرید، یعنی در توضیح دادن از مطالب و مفاهیم ملموس استفاده کنید. بیان از اصطلاحات غیرواقعی سبب می شود کودک احساس کند، موضوع اسرارآمیز و مبهم است.
شنونده خوبی باشید. اجازه بدهید فرزندتان سوال های خود را در کمال آرامش مطرح کند.
گرداورنده : سارا گودرزی
