سوگ در کودکان به چه شکل درک می شود؟ راه درمان آن چیست؟ «سوگ» حالت اندوه و ناراحتی شدید درونی در واکنش به از دست دادن شخص یا شیئی خاص است. کودکان در درجات مختلف و به دلایل گوناگون اندوهی را که ممکن است به نظر ما کوچک و بی اهمیت باشد، تجربه می کنند. این وقایع می تواند برای کودکان مترادف با از دست دادن فرد مهمی در زندگی او باشد.
وقایعی را که باعث احساس اندوه و سوگ در کودکان می شود، می توان این گونه طبقه بندی کرد.
۱. مرگ عزیزان
جالب است بدانید تنها مرگ انسان ها موجب اندوه کودک نمی شود؛ حتی مرگ ماهی قرمز شب عید که کودک فقط دو سه بار به او غذا داده است نیز می تواند او را متأثر کند.
۲. طلاق
طلاق عاملی ناراحت کننده برای کودکان است؛ چرا که نیمی از بچه های طلاق ارتباطشان با یکی از والدین قطع می شود.
۳. فقدان مادر یا پدر
و یا هر دو به دلایل مختلفی نظیر مسافرت، زندانی شدن، اعتیاد و … .
۴. حوادث محیطی و اتفاقات غیر مترقبه؛
مثلا جدایی یکی از اعضای خانواده ، آتش سوزی، زلزله، جنگ و مواردی از این دست.
۵. جراحت هایی نظیر از دست دادن چشم، کنده شدن دندان یا حتی خون ریزی از یک زخم کوچک.
۶. عدم توانایی در یادگیری،
ناتوانی جسمی و یا حتی مردود شدن در مدرسه می تواند از دلایل آزاردهنده برای کودک باشد.
۷. گم کردن یا از دست دادن وسایل شخصی.
سوگ در کودکان به چه شکل درک می شود؟
علائم شایعی که در زمان سوگواری در افکار، رفتار و احساسات کودکان دیده می شود:
۱. دیدن شخص از دست رفته در رویا
۲. تقلید رفتارهای او
۳. احساس اینکه فرد از دست رفته در کنار اوست.
۴. طرد کردن دوستان قدیم و جست و جوی دوستان جدیدی که شرایط مشابهی را تجربه کرده اند.
۵. تلفن های مکرر در ساعات خارج از منزل برای اطمینان از سلامتی سایر افراد خانواده.
۶. عدم تمرکز و توجه بر روی تکالیف و وظایفش.
۷. جست و جوی اطلاعات پزشکی در مورد شخص از دست رفته.
۸. احساس نگرانی درباره سلامت خویش و یا گاهی بی توجهی نسبت به آن.
۹. نیاز به توجه و مراقبت از سوی اطرافیان
ـ مفهوم مرگ برای کودکان
کودک در ۲ تا ۷ سالگی مرگ را پدیده ای گذرا و قابل بازگشت می داند؛ چیزی شبیه مسافرت یا خواب عمیق. بنابراین تصور او عملکردهای انسان پس از مرگ همچنان ادامه می یابد.
نهایتا در ۷ تا ۱۲ سالگی او مرگ را به عنوان پدیده ای اجتناب ناپذیر و غیرقابل بازگشت، می پذیرد ولی همچنان تصور می کند فقط افراد خیلی پیرو ناتوان از دنیا می روند.
‑ نحوه رفتار با کودک سوگوار
در مورد چگونگی مرگ نه تنها نباید داستان پردازی کنیم، بلکه لازم است صادقانه به سوالات او پاسخ دهیم و به او بگوییم که فلانی فوت کرد و بدنش دیگر کار نمی کند و نمی تواند غذا بخورد، راه برود، فکر کند و … او را خیلی دوست داشتیم و می توانیم مراسمی بگیریم و از او خداحافظی کنیم. حتما واقعیت را بگوییم و مثلا نگوییم فرد متوفی به سفر رفته است و فقط توضیح دهیم که ما او را فراموش نخواهیم کرد و او همیشه در خاطرمان خواهد ماند.
سوگ در کودکان به چه شکل درک می شود؟
ـ اجازه دهیم او آزادانه حرف بزند و سوالاتش را مطرح کند. اگر پاسخ پرسشی را نمی دانیم، جواب اشتباه به او ندهیم و بگذاریم کودک به روش خاص خود سوگواری کند.
ـ از روش هایی مثل نقاشی کشیدن، نوشتن خاطرات، نگه داشتن اشیا و یادگاری های شخص متوفی یا جمع آوری عکس های او برای حل مسئله سوگ کمک بگیریم.
از کودک بخواهیم درباره چیزی که از دست داده است، صحبت کرده و احساسش را در آن زمان بیان کند.
از جملات ناتمام استفاده کنید تا کودک تجربه و احساس خود را در این زمینه بیان کند؛ مثلا بگویید:
ـ زمانی من چیزی را گم کردم که ….
ـ بیشترین ناراحتی من زمانی بود که ….
ـ انسان ها وقتی غمگین می شوند که ….
ـ خیلی سخت است آدم …
ـ چیزهایی هست که مرا غمگین می کند مثل ….
از فرزندمان بخواهیم راحت بنشیند، چشمان خود را ببندد و فکر کند که یک روز چیزی که برایش مهم است، از دست خواهد داد؛ مثل دوچرخه، فرد مورد علاقه خود و … و به دنبال آن، از او در مورد احساسش سوال کنیم و بپرسیم که آیا نیاز به کمک دارد.
به او بگویید به این سوالات جواب دهد:
۱. وقتی چیزی یا کسی را از دست می دهم، چه می توانم بکنم؟
۲. چه کسانی به من کمک خواهند کرد؟
۳. برای کمک به افراد دیگر در چنین شرایطی چه کاری می توانم انجام دهم؟
و در مرحله آخر متانسب با مرحله رشدی و شناختی کودکان به زبانی ساده مرگ را برای آن ها توضیح دهیم.
