محول كردن مسووليت به كودكان
ظاهرا بيش‌تر كودكان تمايل خاصي به در دست گرفتن قدرت هدايت والدين دارند. اين در حالي است كه آنان هنوز قادر به درك نيازها و احساسات خود نيستند، حتي هنوز نمي‌دانند چگونه در اوقات فراغت، خود را مشغول كنند. در اين زمينه، بايد فرزندان ما قدرت تصميم‌گيري داشته باشند و مسووليت اين تصميم را خود به عهده بگيرند. براي اين كار بايد زمينه‌ي مناسب را از دوران نوزادي براي آنان فراهم كرد.
تصور كنيد كه پوشك نوزادتان را تازه عوض كرده‌ايد. او كاملا سرحال است و در سلامت كامل به سر مي‌برد. يك ساعت كامل را در كنار او گذرانده و با او بازي كرده‌ايد. اكنون نوبت به كار خانه رسيده است. كودكتان را روي پتوي بازي‌اش مي‌گذاريد و مشغول كار خود مي‌شويد. او حوصله‌ي تنها بازي كردن را ندارد و شروع به گريه مي‌كند. شما چه كار مي‌كنيد؟ آيا كار خود را رها مي‌كنيد، نوزاد خود را در آغوش مي‌گيريد و او را آرام مي‌كنيد؟ آيا هميشه وقتي كودكتان گريه مي‌كند، همين كار را مي‌كنيد؟ نوزاد شما از اين رفتار چه درسي خواهد گرفت؟ او مي‌آموزد كه: «مادر من مسوول احساسات من است. اگر من حوصله‌ام سر رفته باشد، او مسوول يافتن نوعي سرگرمي براي من است.» به بيان ديگر، كودك هيچ فرصتي ندارد كه براي سرگرم كردن خود كاري كند. او هيچ فرصتي ندارد كه بياموزد: «من مي‌توانم هر وقت دلم خواست شروع به گريه كنم، ولي مي‌توانم دست از گريه بكشم و سرگرمي جديدي براي خودم پيدا كنم.» مادر حق انتخاب بين گريه كردن و گريه نكردن را از كودك مي‌گيرد و او كم‌كم وارد چرخه‌ي پايان‌ناپذير مبارزه براي جلب توجه مي‌شود.
محول كردن مسووليت به كودكان
معمولا هر نوع رفتاري كه در دوران نوزادي آغاز شود، در دوران كودكي نيز ادامه خواهد يافت. كودك شما مي‌تواند با گذشت زمان، در مورد نوع برطرف كردن نيازهاي خود تصميم بگيرد و مسووليت پيامدهاي بعدي را نيز خود به عهده بگيرد. شما بايد خودتان تعيين كنيد كه براي مثال، كودكتان چه وقت و چه نوع غذايي بايد بخورد، ولي كودك شما بايد به تنهايي تعيين كند كه چه مقدار غذا مي‌خواهد صرف كند. به محض اينكه كودك ديگر ميلي به خوردن غذا نداشت، بايد از غذا دادن به او دست برداريد. در صورتي كه به طور منظم و سر ساعت به كودك غذا داده شود، او بزودي به ميزان غذاي مورد نياز خود پي خواهد برد. شما بايد به كودك خود اطمينان كنيد، چرا كه او بهتر از هركس ديگر قادر به تعيين ميزان غذاي خود است. دويدن با قاشق غذا به دنبال كودك براي دادن چندلقمه غذاي بيش‌تر به او، رفتاري است كه درگيري كامل مادر و فرزند را در چرخه‌ي پايان‌ناپذير مبارزه براي جلب توجه نشان مي‌دهد. شما بايد توجه كنيد كه اعتقاد به اينكه:«كودك من غذا كم مي‌خورد»، در ذهن هر مادري وجود دارد. هنگامي كه كودك از خوردن غذا سر باز زند، مادر را بسيار ناراحت مي‌كند. كودك اين ناراحتي را احساس مي‌كند و از آن در جهت رسيدن به خواسته‌هاي خود استفاده مي‌كند و زمينه‌اي مناسب براي وارد شدن به چرخه‌ي مبارزه براي جلب توجه به وجود مي‌آيد.
مادران كودكان كودكستاني، اغلب از معطل كردن كودكانشان هنگام لباس پوشيدن و آماده شدن براي رفتن به كودكستان شكايت مي‌كنند. آنان مي‌دانند كه سر ساعت 9 صبح در كودكستان بسته خواهد شد. وظيفه‌ي هر پدر يا مادري است كه فرزند خود را سر وقت به كودكستان برساند، ولي اين تصميم‌گيري كه آيا كودكشان با موهاي شانه‌زده، لباس آراسته و بعد از صرف صبحانه‌اي مفصل براي رفتن به كودكستان آماده باشد يا خير، بايد بر عهده‌ي كودكان گذاشته شود. اگر او در اين مورد احساس مسووليت كند، هيچ دليلي براي راه‌اندازي برنامه‌اي جديد قبل از رفتن به كودكستان نخواهد داشت.
محول كردن مسووليت به كودكان
مشكل‌سازترين موضوع براي كودكان مدرسه‌اي، انجام دادن تكاليف مدرسه است. دوباره بايد اين سوال را مطرح كنيم كه كدام يك از اعضاي خانواده اين مسووليت را به دوش مي‌كشد؟ شما يا فرزندتان؟ شما بايد اين مسووليت را به كودكتان واگذار كنيد. شما مي‌توانيد حد و مرزهايي، از قبيل اينكه چه وقت و چه مدت بايد كودك تكاليفش را انجام دهد، براي او تعيين كنيد، ولي مسووليت مرتب بودن، كامل بودن و بي‌نقص بودن تكاليف را بايد به خود او واگذار كنيد. تنها در اين صورت است كه او خود را مسوول نتيجه‌ي خوب و بد كار خواهد دانست. شما مي‌توانيد از روند پيشرفت كودك خود آگاه باشيد و گاهي در صورت لزوم به او پيشنهاد كمك كنيد، تكاليفش را بررسي كنيد و در صورت وجود اشتباه او را راهنمايي كنيد.
در هر گروه سني بايد كودكتان را مسوول اوقات فراغت خود كنيد. اگر شما كودك خود را بي‌وقفه مشغول كنيد، او هيچ فرصتي براي شناخت نيازها و توانايي‌هاي خود نخواهد داشت. اگر براي تمام وقت فرزند كودكستاني‌تان برنامه‌اي تعيين كرده‌ايد، نه تنها حق خود، بلكه حتي حق فرزند خود را براي رشد شخصيت مناسب پايمال كرده‌ايد. اين مساله، در مورد مادراني كه همانند يك راننده‌ي تاكسي فرزند خود را از كلاسي به كلاس ديگر مي‌برند نيز صدق مي‌كند. هر چه برنامه‌هاي از پيش تعيين شده بيش‌تر باشد، اين سوال بيش‌تر مطرح خواهد شد كه «مادر، من چه كار كنم، حوصله‌ام سررفته است.»
فرزند شما حق دارد حوصله‌اش سر برود. به هيچ عنوان نگذاريد هر دقيقه از اوقات فراغت كودكتان با تماشاي تلويزيون يا بازي‌هاي كامپيوتري هدر برود. كودك شما بايد خود مسوول اوقات فراغتش باشد. او بايد خود تصميم بگيرد كه: «آيا من دلم مي‌خواهد وقتم را تلف كنم يا خودم را به گونه‌اي سرگرم كنم؟» گاهي كودكان حوصله‌ي هيچ كاري را ندارند و ما والدين بايد اين موضوع را بپذيريم. گاهي همين ساعت بيكاري سبب به وجود آمدن افكار ابتكاري، بازي‌هاي دسته‌جمعي يا قرار ملاقاتي ناگهاني با همسايه خواهد شد.
محول كردن مسووليت به كودكان
برخي از كودكان، در اطرافشان از نعمت محيطي خوبي برخوردار هستند. براي مثال، كوچه‌ي آرام و ساكتي كه مي‌توانند به تنهايي و گاهي با دوستان بازي كنند، ولي متاسفانه چنين امكاناتي براي همه وجود ندارد. در اين صورت، مي‌توان در منزل مكان مناسبي را به نقاشي كردن، كاردستي درست كردن و به طور كامل، بازي كردن بي‌دغدغه‌ي كودكان اختصاص داد. ممكن است به علت كمبود جا در خانه، امكان اختصاص دادن چنين مكاني براي بازي كودكان وجود نداشته باشد. در هر صورت، انجام فعاليت‌هاي مختلف بدون برنامه‌ريزي قبلي براي كودكان بسيار مفيد است. هرچه امكانات رشدي آزاد براي فرزند شما بيش‌تر باشد، راحت‌تر مي‌تواند نوع فعاليت و سرگرمي خود را به تنهايي تعيين كند.
دادن مسووليت بيش‌تر به كودكان جرات مي‌خواهد. بسياري از والدين با ترس مي‌پرسند: «آيا من مي‌توانم مطمئن باشم كه كودكم در تمام مدت روز گريه نمي‌كند؟ هر روز با لباس خواب به كودكستان نمي‌رود؟ تمام تكاليف مدرسه‌اش را بدون فشار من انجام مي‌دهد؟ و تمام روز بيكار نمي‌ماند؟» آيا شما براي تمام اين تصميم‌گيري‌ها به كودك خود اطمينان كافي نداريد؟ آيا شما از كودك خود بدترين‌ها را انتظار داريد؟ در اين صورت مطمئن باشيد كه چنين نيز خواهد شد. فرزند شما به عدم اطمينان شما پي مي‌برد و اعتماد به نفس خود را از دست مي‌دهد.
شما بايد به فرزند خود اين پيغام را برسانيد: «من مي‌دانم كه تو مي‌تواني به تنهايي تصميم‌گيري كني. من مطمئن هستم كه تو كارت را درست انجام مي‌دهي.» به زبان آوردن يا نياوردن اين كلمات نقش مهمي ندارد. در هر صورت، كودك افكار و عقايد شما را احساس خواهد كرد. اطمينان شما به فرزندتان، او را در قبول مسووليت و انتخاب راه درست كمك فراواني خواهد كرد.
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
