استرس مدرسه ای
دغدغة پيش از آغاز مدرسه منحصر به كودكان كلاس اولي نيست. دانش‌آموزان با سابقه هم دچار اين تشويش گنگ و عذاب‌آور مي‌شوند. كارشناسان از اين مهم با عنوان استرس مدرسه‌اي ياد مي‌كنند. در اين مقاله بر آنيم تا به بررسي استرس مدرسه‌اي و يافتن راه‌هايي به منظور برون رفت از اين مشكل بپردازيم.
براي پيروزي بر حس مبهم استرس در زمان آغاز سال تحصيلي، والدين بايد به اين نكته توجه داشته باشند كه تشويش دانش‌آموز يا دانش‌آموزان را بايد اندكي به حقيقت نزديك‌تر كرد. با اين كار زواياي تاريك و پنهان استرس ديگر كودك را درگير نخواهد كرد و به او اجازه خواهد داد تا به صورت صحيح با استرسي كه در وجودش موج مي‌زند كنار بيايد و آن را مديريت كند. به كودك خود بياموزيد كه استرس چيست و اگر او نتواند به نوعي آن را مهار كند، چه اثري بر روي زندگي‌اش خواهد گذاشت. در حقيقت استرس مدرسه‌اي تركيبي از تشويش‌هاي ناشي از برنامه‌هاي تحصيلي و محيط كلاس درس است.
سعي كنيد زمان‌بندي را به كودك خود بياموزيد و به او بگوييد كه با زمان‌بندي درست مي‌تواند تمامي تكاليف مدرسه را به خوبي انجام دهد و استرسي براي درس نخواندن يا انجام ندادن تكاليف روز بعد نداشته باشد.
اگر به هر طريق كودك نمي‌تواند در محيط منزل براي كارهاي مربوط به مدرسه برنامه‌ريزي كند، او را تشويق كنيد كه مكاني ساكت مثل كتابخانه را براي مطالعه يا انجام تكاليف انتخاب كند و يك يا دو ساعت پس از پايان مدرسه را در آنجا بگذراند و به انجام تكاليف مدرسه بپردازد.
برخي اوقات مشاهده شده كه زمان‌بندي يگانه مشكل دانش‌آموزان نيست، بلكه او در درك مفاهيم درسي دچار مشكل است.
استرس مدرسه ای
در اين زمان بايد كودك را مجاب كرد كه پس از پايان كلاس درس به صورت خصوصي نزد معلم برود و نكات مبهم را از او بپرسد. والدين يا ديگر اعضاي خانواده هم اگر بر موضوع درسي دانش‌آموز اشراف كامل دارند، مي‌توانند او را در حل مشكلات ياري كنند و از اين طريق از ميزان استرس او بكاهند. فراموش نكنيد كه اگر كودك براي حل مشكلات مدرسه‌اي خود زمان نگذارد، در طول سال همواره دچار استرس خواهد بود.
اگر موفق شديد تا مفهوم استرس را براي كودك شرح دهيد، بايد پس از آن به او توضيح دهيد كه برخي حس‌ها، اصلاً استرس نيستند و نيازي به توجه به آنها نيست. به كودك بگوييد كه تكاليف مدرسه و برنامه‌هاي درسي اگر چه مهم هستند، اما نبايد موجب بروز استرس شديد شوند كه خواب و خوراك را از او بگيرند. بسيار ديده شده كه برخي كوكان كه در دور كردن استرس از خود عاجزند و مشكلاتي مثل بر هم خوردن نظم خواب و غذا خوردن را تجربه مي‌كنند و توانايي به منظور تمركز را از دست مي‌دهند.
در اين مواقع لازم است والدين به كمك كودك بشتابند و با او صحبت كنند.
مشاوره با كارشناسان و حتي معلمان نيز مي‌تواند براي رهايي كودك از استرس كارساز باشد. اكنون اين پرسش مطرح مي‌شود كه استرس مدرسه‌اي چه عوارضي براي كودك به همراه دارد؟ به كودك خود بگوييد كه اگر او نتواند استرس خود را كنترل كند، استرس او را تسخير خواهد كرد.
كودك بايد در اين زمان بفهمد كه اگر نتواند مشكلات مدرسه‌اي مثل انجام تكاليف يا درك مفاهيم درسي را حل كند، بايد منتظر روند صعودي بروز استرس در وجودش باشد. استرس مدرسه‌اي در صورت مهار نشدن مي‌تواند به توانايي نداشتن به منظور تمركز، خستگي و بي حالي مفرط و در نهايت حسي نزديك به پوچي بيانجامد. به دانش‌آموز بگوييد كه مي‌تواند با وقت گذاشتن و برنامه‌ريزي كردن تا حد زيادي اين حس عذاب‌آور را از وجود خود دور كند.
سعي كنيد به كودك خود بگوييد كه اگر نتوانست تكاليف مدرسه‌اش را به طور كامل به انجام برساند، دنيا به آخر نرسيده است و هيچ يك از تكاليف مدرسه نبايد زمينه بي خوابي يا عذاب او را فراهم كنند.
به كودك خود بياموزيد كه در هنگام انجام تكاليف به احتمال تمام نشدن آن فكر نكند، بلكه تمامي توان خود را بر روي به سرانجام رساندن آنها متمركز كند. كودك را تشويق كنيد كه به تمامي كتاب‌ها و دفترهايش سر و ساماني دهد.
استرس مدرسه ای
توصيه مي‌شود كه تمامي دفترها و كتاب‌هاي كودك با برچسب تفكيك شوند و مداد، خودكار، پاك كن، تراش و خط‌كش او در جايي خاص قرار بگيرند. اين نظم مي‌تواند تا حد زيادي استرس را در وجود كودك كاهش دهد.
به كودك بگوييد كه نوشتن صحيح و خوش خط تكاليف به او كمك مي‌كند تا در هنگام نياز بلافاصله دوباره به آنها دسترسي پيدا كند.
نبود نظم كافي باعث تلف شدن وقت دانش‌آموز مي‌شود و موضوع اين اتلاف وقت مترادف با تمام نشدن تكاليف و استرس ناشي از اين موضوع مهم خواهد بود. از سويي كودك بايد در كنار برنامه‌ريزي، مفهوم اولويت‌بندي را نيز درك كند.
به دانش‌آموز بايد آموخته شود كه تكاليف و برنامه‌هاي درسي را با توجه به زمان‌بندي آنها كه توسط معلم تعيين مي‌شود، اولويت‌بندي كند.
او همچنين بايد بتواند ميزان زمان مورد نياز براي انجام هر يك از برنامه‌هاي درسي خود را تخمين بزند. طبيعي است كه برخي تكاليف مدرسه به وقت بيشتري نياز دارند. توصيه مي‌شود كه دانش‌آموزان پس از بازگشت از مدرسه به منزل و هنگامي كه انرژي بيشتري دارند به انجام اين تكاليف بپردازند. كودك با اولويت‌بندي مي‌تواند به موقع به كارهاي تعيين شدة خود بپردازد و از اين طريق استرس را در خود تا حد زيادي خاموش كند.
از ديگر سو توصيه شده كه تمركز هم بايد در دستور كار كودك قرار گيرد. در هنگامي كه دانش‌آموز در حال انجام تكاليف مدرسه است، والدين بايد فضا را براي او آماده كنند؛ صداي راديو يا تلويزيون مي‌تواند حواس دانش‌آموز را پرت كند. تمركز موجب مي‌شود تا دانش‌آموز سريع‌تر و بهتر تكاليف مدرسه را به انجام برساند و از كمبود وقت يا درك نكردن صحيح مفاهيم دچار استرس و تشويش كاذب نشود.
از طرفي، والدين بايد به كودك «نه» گفتن را بياموزند. بارها مشاهده شده كه كودكي نتوانسته به دوستان خود نه بگويد و اين مهم باعث بروز مشكل براي او شده است.
استرس مدرسه ای
اگر كسي در هنگامي كه كودك درس مي‌خواند، به او بگويد كه فلان كار را انجام دهد، كودك بايد با قاطعيت جواب نه را بدهد و از اين كار نترسد. والديني كه كودكانشان با مشكل درك مفاهيم درسي مواجه هستند، مي‌توانند از معلم كودك خود درخواست كنند كه اگر ممكن باشد خارج از كلاس درس، بر تكاليف مدرسه‌اي او نظارت كند و به صورت غيردائمي مشكلات او را حل كند.
اما والدين بايد توجه داشته باشند كه درخواست از معلم براي نظارت بر تكاليف نبايد به يك عادت براي كودك تبديل شود. چون در اين زمان كودك به اتكاي كاذب بر معلم خود، تلاشي براي درك مفاهيم درسي نخواهد كرد.
درخواست براي معلم خصوصي هم بايد در همين چارچوب انجام گيرد. در اين حال استراحت كردن در هنگام درس خواندن يا انجام تكاليف مدرسه هم مي‌تواند سودمند باشد. توصيه مي‌شود كه دانش‌آموزان پس از 45 دقيقه درس خواندن، 5 تا 10 دقيقه به خود استراحت دهند.
اين وقت استراحت موجب مي‌شود تا كودك انرژي خود را بازيابد و بهتر فكر كند. قدم زدن، انجام حركات كششي و نوشيدن آب در هنگام استراحت باعث رفع خستگي و تمركز بيشتر دانش‌آموز خواهد شد. اين در حالي است كه تشويق كودكان به انجام كارهاي گروهي موجب مي‌شود آنها براي انجام تكاليف يا درس خواندن تشويق شوند. ثابت شده كه دانش‌آموزان در هنگام درس خواندن‌هاي گروهي، بيشتر از حالت انفرادي مفاهيم را درك مي‌كنند.مي‌توان با انجام راه‌كارهاي يادشده، تا حد زيادي از استرس كودكان در هنگام مدرسه كاست و به آنها براي بهتر درس خواندن كمك شاياني كرد.
مترجم: آرش ميري خاني
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
