با كودك خود پيش از آنكه بتواند حرف بزند ارتباط برقرار كنيد
چگونه مي توانيد اين كار را انجام دهيد؟
جاي تعجب نيست كه كودكان مي توانند اشاره كردن را ياد بگيرند. در واقع، مهارتهاي درك زباني و مهارتهاي حركتي آنها، بسيار سريعتر از مهارتهاي كلامي آنها رشد مي كنند. بعلاوه آنها تقليد كردن و ادا در آوردن را نيز دوست دارند: به عنوان مثال، بسياري از كودكان نحوه اشاره كردن و دست تكان دادن را بسيار زودتر از آنكه بتوانند عباراتي مانند “به آن نگاه كن” يا “خداحافظ” را بگويند، ياد مي گيرند.
ايده استفاده از اين تكنيك و توسعه آن به منظور ياد دادن مجموعه اي از اشارات به كودك، توسط Joseph Garcia (متخصص رشد كودك) ابداع شده است. او كشف كرد فرزندان سالمي كه والدين آنها كَر باشند، زبان اشاره را به راحتي ياد مي گيرند؛ همچنين مشاهده كرد اين كودكان در مقايسه با كودكاني كه زبان اشاره را بلد نباشند، با مشكلات كمتري مواجه مي شوند، زيرا قادر هستند تا افكار، نيازها و خواسته هايشان را آسانتر ابراز كنند. پس چرا والدين سالمي كه فرزندان سالمي نيز دارند، از مزاياي زبان اشاره استفاده نكنند؟ بعلاوه Garcia نشان داد اگر كودك بتواند به جاي داد كشيدن يا گريه كردن، با استفاده از زبان اشاره آنچه را مي خواهد يا نياز دارد نشان دهد، زندگي براي همه اعضاي خانواده (مادر، پدر و كودكشان) شادتر خواهد شد. هرچند استفاده از زبان اشاره نيز بدان معنا نخواهد بود كه گريه يا بدخُلقي هاي كودك پايان يابند، اما نشان داده شده است كه كودكان حتي در سن شش ماهگي نيز مي توانند زبان اشاره را به خوبي ياد بگيرند و از مزاياي آن بهره ببرند. در حال حاضر موسسات متعددي در كشورهاي مختلف مانند آمريكا، در زمينه تعليم زبان اشاره به كودكان فعال هستند.
با كودك خود پيش از آنكه بتواند حرف بزند ارتباط برقرار كنيد
يكي از مزيتهاي اين روش: كودك، كمتر نااميد مي شود
هرچند ياد دادن زبان اشاره به كودك به صبر و تحمل نياز دارد، اما دشوار نيست. بعلاوه، يادگيري تنها چند اشاره كوچك (مانند اشاره با انگشت شست به سمت دهان كه به اين معني است: “تشنه ام، آب مي خواهم”:) نيز مي توانند تا حد زيادي در كيفيت زندگي كودك تغيير ايجاد كنند. مادري مي گويد: «اولين اشاره اي كه ما ياد دادن آن را امتحان كرديم، همان نوشيدن بود. اين كار را وقتي شروع كرديم كه دخترمان 11 ماه سن داشت. در ابتدا من گمان مي كردم كه او به اين اشاره توجه نمي كند. اما يك هفته بعد از اين كه ما استفاده از اين اشاره را آغاز كرديم، يكبار ديدم كه او روي زمين نشسته بود و با اسباب بازيهايش بازي مي كرد. سپس سرش را بالا آورد و به من اشاره كرد. من فكر كردم كه او دارد سلام يا خداحافظي مي كند، اما پدر او فهميد كه دخترمان تشنه است و آب مي خواهد. اين اولين كاري بود كه او ياد گرفت. هم او خيلي خوشحال شده بود و هم ما! او به تدريج كلمات و اشاره هاي ديگري را هم ياد گرفت، و در نتيجه توانست در موارد بيشتري خواسته يا نيازش را به ما بفهماند».
يكي ديگر از مزيتهاي اين روش: پيوند قويتر و نزديكتر
مادر ديگري مي گويد كه استفاده از زبان اشاره ها موجب شد پيوند قويتري با پسر شانزده ماهه اش برقرار كند: «پسرم اكنون مي تواند حدودا 30 كلمه را با زبان اشاره بيان كند، و گاهي اوقات با تركيب اين اشاره ها، جملاتي را مي سازد. او نزد من مي آيد و مي گويد كه سگ خانگي مان خوابيده است (با انگشت شست و انگشت سبابه هر دو دستش به سمت پايين اشاره مي كند)، يا اينكه صداي پرواز يك هواپيما را شنيده است (دستش را به من نشان مي دهد و با سرعت پايين مي آورد). واقعا اينكه مي توانم بدانم در ذهن او چه مي گذرد، برايم شگفت آور و جالب است. همچنين حتي وقتي كه او در طرف ديگر اتاق قرار دارد، ما مي توانيم با هم با اشاره حرف بزنيم و اين هم خيلي بامزه و جالب است. يك روز در مهدكودك ديدم كه او دستپاچه و مضطرب به نظر مي رسد؛ در ضمن نمي توانستم به طرف او بروم؛ براي همين به او اشاره كردم كه دوستش دارم (به او نگاه كردم، و دستهايم را به نشانه بغل كردن روي سينه گذاشتم)؛ همان وقت احساس كردم كه او آرامتر شد».
با كودك خود پيش از آنكه بتواند حرف بزند ارتباط برقرار كنيد
يكي ديگر از مزيتهاي اين روش: كمك به رشد مهارتهاي زباني
والدين معمولا ابراز نگراني مي كنند كه شايد استفاده از اين تكنيك، موجب بروز اختلال در فرآيند طبيعي رشد در مهارتهاي كلامي كودكشان شود. بر طبق جديدترين تحقيقات، اين نگراني به هيچ وجه صحيح نيست و در واقع، خلاف آن صحت دارد: استفاده از زبان اشاره مي تواند مهارتهاي زباني و دامنه لغات كودك را افزايش دهد. دكتر Garcia اشاره مي كند كه زبان اشاره براي ارتقاي عملكرد زبان به كار برده مي شود، نه به عنوان جايگزيني براي زبان. از اين تكنيك بايد به همراه صحبت كردن معمولي با كودك استفاده كرد تا او بتواند بين اشاره هاي شما و كلمات، ارتباط برقرار كند. از آنجا كه در اين روش، شما بايد اطمينان حاصل كنيد كه كودك مستقيما به شما نگاه مي كند، او بر روي آنچه شما مي گوييد و كاري كه شما انجام مي دهيد به دقت تمركز مي كند. هنگامي كه كودك شما ياد بگيرد كه با اشاره به شما پاسخ بدهد، اين ارتباط به حالت دوطرفه در خواهد آمد. مثلا اگر كودك با زبان اشاره به شما گفت كه صداي يك هواپيما را شنيده است، شما مي توانيد به او پاسخ دهيد: «صداي هواپيما شنيده اي؟ بله، مي توانم آن را ببينم. نگاه كن: آنجاست. صدايش بلند است، مگر نه؟». در اين حالت، شما زمان بيشتري را براي صحبت كردن با كودك خود صرف مي كنيد، كه يكي از بهترين راههاي كمك به رشد مهارتهاي كلامي كودك است.
چگونه اين كار را انجام دهيم؟
- مانند آموزش هر مهارت ديگري، بايد اولا پا به پاي كودك راه برويد، و ثانيا اين كار را به صورت يك تفريح و بازي انجام دهيد. بهترين زمان براي آغاز آموزش اين تكنيك زماني است كه كودك شما به ارتباط برقرار كردن با ديگران، تمايل پيدا مي كند. اين اتفاق معمولا در حدود نُه يا ده ماهگي رخ مي دهد: شما مي بينيد كه كودكتان اجتماعي تر شده است؛ سعي مي كند با دهان يا زبانش، صداهايي را توليد كند؛ و از صداهايي كه ايجاد مي كند يا از تغيير قيافه خود براي جلب توجه شما استفاده مي كند.
- بهتر است ابتدا براي چيزي اشاره بگذاريد كه كودكتان به آن علاقه داشته باشد. «بيشتر مي خواهم» مي تواند يك گزينه مناسب براي كودكان (يا حتي بزرگترها) در ارتباط با غذاها باشد!
- هر وقت از اين كلمه استفاده مي كنيد، اشاره را هم به كودك نشان دهيد. هميشه از يك اشاره استفاده كنيد، آن را بارها و بارها تكرار كنيد، و از كلمه كليدي مربوط به آن به همراه اشاره استفاده كنيد، تا كودك شما بتواند ارتباط بين كلمه و اشاره را به وضوح ببيند و بشنود.
- كودك شما ممكن است پس از چند روز، از اشاره استفاده كند؛ يا اينكه ممكن است استفاده از اولين اشاره، چند هفته براي او طول بكشد؛ پس صبور باشيد. تا جايي كه مي توانيد اين كار را به يك تفريح و سرگرمي تبديل كنيد. اگر كودك از چيزي لذت ببرد يا خوشش بيايد، احتمال بيشتري دارد كه آن را ياد بگيرد.
در برخي از كشورها مراكزي وجود دارند كه روش استفاده از اين زبان را به والدين و كودكان آموزش مي دهند. درضمن شركتهايي هم هستند كه CD يا DVD هاي آموزشي را توليد كرده و مي فروشند. ما در ايران مركز معتبري كه چنين خدماتي را ارائه دهد شناسايي نكرده ايم. اگر شما اطلاعي در اين زمينه داريد مي توانيد با معرفي آن به ني ني سايت امكان استفاده ساير كاربران را نيز فراهم آوريد.
با كودك خود پيش از آنكه بتواند حرف بزند ارتباط برقرار كنيد
برخي اشاره هايي كه مي توانيد از آنها استفاده كنيد
متخصصان مختلف، استفاده از اشاره هاي متفاوتي را توصيه مي كنند. برنامه دكتر Garcia تحت عنوان “با زبان اشاره با كودك خود صحبت كنيد” بر مبناي “زبان اشاره آمريكايي براي ناشنوايان” است؛ در حالي كه برنامه “زبان اشاره براي كودكان” كه توسط دو روانشناس به نامهاي Acredolo و Goodwyn ابداع شده است، از مجموعه اي از اشاره ها استفاده مي كند كه به طور اختصاصي براي كودكان طراحي شده اند. استفاده از هر كدام از اين سيستمها مي تواند مفيد باشد، اما شما مي توانيد خودتان نيز برخي اشاره ها را ابداع كنيد. هر حركت و اشاره اي كه بتواند به يك كلمه خاص مربوط شود، مناسب و قابل استفاده خواهد بود. به عنوان مثال:
- “غذا”: نوك انگشتان خود را روي لبهايتان بگذاريد.
- “همه رفتند”: كف دست خود را رو به بالا بگيريد و دست خود را به سمت جلو و عقب حركت دهيد.
- “ترسيدن”: با كف دست خود به آرامي، چند بار بر روي سينه خود بزنيد.
- “گرم”: دست خود را باز كرده و به سرعت ببنديد.
- “كجا؟”: شانه هاي خود را بالا بيندازيد و كف دستها را هم جلوي خود رو به بالا بگيريد.
- “خرگوش”: دو انگشت از هر دست خود را بالاي سرتان بگيريد؛ يا دماغتان را بالا نگه داريد.
- “ماشين”: فرض كنيد كه يك چرخ كوچك در دستتان است، و آن را بچرخانيد.
- “كتاب”: دستهاي خود را باز و كشيده نگه داشته و كف دستهايتان را رو به بالا بگيريد.
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
