شناخت شخصیت کودکان در نقاشی هایشان بخش اول (آیا تا کنون به نقاشی های کودکان خود نگریسته و اندیشیده اید که این نقاشی ها بازتابی از کدامین افکار و احساسات آن هاست؟
در میان فعالیت های کودک، نقاشی فعالیتی است که از تحول شناختی، عاطفی و اجتماعی تأثیر می پذیرد؛ درواقع نقاشی، زبان کودکان است و آن ها از طریق کشیدن نقاشی شناخته می شوند. نقاشی، احساسات و شخصیت کودکان را نشان می دهد و خلاقیت آن ها را پرورش داده و به آن ها تعادل فکری و روحی می بخشد. نقاشی به ما کمک می کند تا به دنیای درونی کودک پی ببریم و بدانیم کودک چه نیازهایی دارد. نقاشی های کودکان جاذبه ای صریح دارند؛ یعنی ساده. گیرا، سرشار از زندگی و شخصیت هستند.
اما اگر دقیق تر بنگریم، درمی یابیم که این نقاشی ها جزئیاتی پرمعنا در خود دارند. درک و فهم نقاشی های کودک و چیزی که او می خواهد بیان کند. برای مربیان و کودکان لازم است؛ زیرا شناخت آن باعث بهبود روابط بزرگ سالان و کودکان می شود.
نقاشی برای کودک تنها وسیله ای برای بیان، تجزیه و تحلیل یا توضیح و تشریح موضوعات نیست، بلکه وسیله ای برای بیان زندگی عاطفی اوست. هنگامی که کودک با آزادی و به دلخواه خود نقاشی می کند. درواقع حالت روحی، روانی و احساسات زمان حاضر و تحولات ریشه دار و عمیق تر خود را بیان می کند. بدین ترتیب درحالی که از بیان تجارب خود احساس رضایت می کند، خطوط مخصوص شخصیتش را نیز هویدا کرده و ما را با نکات جالبی از زندگی پر رمزو راز کودک آشنا می کند.
شناخت شخصیت کودکان در نقاشی هایشان بخش اول
بزرگ سالان می توانند با برقراری روابط دوستانه با کودک، از او بخواهند برایشان درخت، حیوان، یک شخص خانواده، خودش و هرچه را که مورد علاقه اش است یا از آن می ترسد، ترسیم کند؛ حتی او می تواند رویاهایش را ترسیم کند؛ البته بی آنکه چیزی به او تحمیل شود؛ تا از این طریق به دغدغه ها، اضطراب ها، ترس ها و آرزوهای کودک پی ببرند؛ زیرا برای کودکان دشوار است که همانند بزرگ سالان، با ابراز کلامی و از طریق گفت و گو به ابراز مسائل و هیجانات خود بپردازند و از سوی دیگر توضیحات کودک درباره نقاشی خود نکات جالب دیگری را نیز آشکار می کند.
آنچه در ادامه می خوانید. مروری است گذرا بر برداشت هایی که می توان از نقاشی کودکان داشت. در این مطلب به تحلیل معانی رمزی خانه و عناصر آن در نقاشی کودک پرداخته ایم و در مطلب بعد در ادامه مطلب به سایر عناصر پیرامونی نقاشی از جمله شکل آدم، اعضای خانواده، درخت، خورشید و سایر موارد دیگر خواهیم پرداخت).
خانه
کودکان از خردسالی در نقاشی خود خانه می کشند. خانه نماد پناهگاهی برای آن ها و هسته اصلی خانواده است که ممکن است مورد علاقه یا تنفر کودک باشد. در ۵ تا ۸ سالگی، کشیدن خانه هایی که در ورودی آن از بقیه خانه جدا مانده است و نیز دیوارهای بلند، خجالتی بودن کودک را نشان می دهد. بعد از ۸ سالگی، نشانگر خود کوچک بینی و تنهایی و در نوجوانی، نشانگر شرم و حیای بیش از حد است. معمولا در خانواده هایی که پدر و مادر از هم جدا شده اند. کودک خانه را به دو قسمت تقسیم می کند و دو در ورودی برای آن می گذارد. اگر خانه به صورت قصر باشد، پناهگاه مطلوب را نشان می دهد و اگر به شکل زندان باشد، نماد فشار خانوادگی است، عناصر خانه هر یک معانی متفاوتی دارد که مهم ترین آن ها عبارتند از:
دریچه های خانه
پنجره ها و درهای بزرگ نشانه دریافت پذیری فرد، میل به تقسیم و مشارکت، نیاز ارتباطی، روحیه ای باز و متمایل به برون گرایی است. یک خانه بسته یا دارای دریچه های کوچک نشان دهنده رازداری. درون گرایی، کم رویی یا درخودماندگی فرد است. از پنجره ها می توان بیرون را تماشا کرد. براساس ترسیم دریچه های خانه می توان دریافت که کودک زندگی را چگونه می بیند و چه دیدی نسبت به دنیای اطراف خود دارد.
پنجره های مزین به گل و پرده
پنجره های مزین به گل و پرده های شاد و گل دار، نشانه خوش بینی نسبت به زندگی است و برعکس پنجره های سیاه رنگ و فاقد روزنه و یا کرکره های بسته، اضطراب ارتباطی و یا امتناع از دیدن پاره ای از چیزها را برجسته می کند.
در
درِ خانه راه ورود به درون خانه و نشانه شیوه ارتباط کودک با افراد محیط است. این در ممکن است به روی دیگران باز باشد و یا محصور شدن کودک در خویشتن را نشان دهد. ترسیم درهای متعدد، بیانگر میل گسترده کودک به ایجاد ارتباط است.
دودکش
لوله بخاری نماد روزنه ای است که دود را به خارج از خانه منتقل می کند و معمولا پسران بیشتر از دختران به ترسیم آن می پردازند که ابعاد گسترده ای دارد.
دود
دود به معنای روح خانه و انعکاس دهنده وضع روانی کودک است. جهت ترسیم آن می تواند به سمت راست، یعنی به سوی آینده و یا به سمت چپ، یعنی واپس روی به سوی گذشته باشد.
ترسیم دود به صورت مغشوش و نامنظم، نشان دهنده دل مشغولی ها یا تنش های روانی است و جو خانوادگی کودک را نیز منعکس می کند.
موانع و دیوارهای کنگره دار
حصارها، موانع و دیوارهای کنگره دار، مواردی هستند که غالبا بر تعارض های درونی و یا فقدان آزادی، سرپوش می گذارند. دیوارهای بلند نقش دوگانه ای دارند؛ یعنی در عین حال که می توانند از فرد حمایت کنند، وی را محبوس می کنند. همه کودکان در خلال تحول خود، دیر یا زود قلعه های مستحکمی را در نقاشی رسم می کنند که نماد اثبات خویشتن است.
چهار چوب خانه و محیط خانه
چهارچوب و محیط خانه جو خانه را می سازند. خانه می تواند زنده و پذیرنده جلوه گر شود یا جنبه قصر بلورین ساکت و بی نشاطی را به خود گیرد. یک چهارچوب دلپذیر نشان دهنده ی توازن و شکوفایی کودک است و دیوارها. راه های بن بست یا خلاها و نواحی سفید، بیانگر ممنوعیت ها یا خلاهای عاطفی کودک است.
ترسیم دو خانه
معمولا وقتی والدین از یکدیگر جدا می شوند، کودک دو خانه را که معرف دو کانون خانواده است، ترسیم می کند و گاهی خانه ها را با خطوطی به هم متصل می کند که تمایل عمیق خود را به آشتی مجدد والدین نشان دهد و وقتی بداند که امکان آشتی وجود ندارد، غالبا اتومبیل کوچکی را در مسیر دو خانه نقاشی می کند. ترسیم زیباتر و تزئین شده تر خانه ای که در آن به سر نمی برد. همواره به معنای احساس بدبختی نیست؛ بلکه غالبا نشانه پدیده ای جبرانی است؛ پدیده ای که براساس رویاپردازی و آرمان سازی، عدم حضور یا فقدان یکی از موارد عشق را بیان می کند.
کوچه و راه خانه
اگر کودک مشکلی داشته باشد. کوچه را که محلی برای ارتباط با دیگران است، پر پیچ و خم می کشد؛ به طور کلی کوچه نماد فرار و گریز است. کودکان شاد، خیابان های عریض، باز و گُل کاری شده می کشند، درحالی که کودکانی که خانواده ای گسسته و ناهماهنگ دارند، معمولا در نقاشی هایشان کوچه های متعددی را ترسیم می کنند که در یک نقطه با یکدیگر تلاقی می کنند. ترسیم جاده پر فراز و نشیب و راهی که از سنگ های سیاه رنگ پوشیده شده است، مشکلات و اضطراب کودک را نشان می دهد اما می تواند به معنای عبور کودک از یک دوره مشکل یا مرحله ای از زندگی باشد که به تلاش چشمگیری نیاز دارد؛ به طور کلی می توان گفت که شیوه منتخب کودک در ترسیم راه، بیانگر برداشت او از مسیر فردی، خانوادگی و مسیر زندگی است.
ادامه دارد…
