اصول تغذيه تكميلي؛ شروع و ادامه غذاي كمكي
منبع: تغذيه شيرخواران از 6 تا 12 ماهگي
انجمن ترويج و تغذيه با شير مادر
در شروع غذاي كمكي براي كودك توجه به بعضي اصول مي تواند كمك كننده باشد. يك قانون كلي در تغذيه تكميلي آن است كه حتما از موادي استفاده شود كه بعدها هم در سفره خانواده وجود داشته باشد. بعلاوه توصيه مي شود:
- بعد از تغذيه شيرخوار با شير مادر، غذاي كمكي به او داده شود و غذا را هرگز قبل يا در فواصل تغذيه با شير مادر به كودك ندهند.
- مواد غذايي چه از نظر نوع و چه از نظر مقدار به تدريج به برنامه غذايي شيرخوار اضافه شود.
- از يك نوع ماده غذايي ساده شروع كرده و كم كم به مخلوطي از چند نوع برسانند.
- از يك قاشق مرباخوري شروع نموده و به تدريج بر مقدار آن اضافه نمايند. (به استثناء زرده تخم مرغ، كه به اندازه يك نخود شروع مي شود).
- در شروع، غذاها نسبتا رقيق ولي كمي غليظ تر از شير مادر باشند و به تدريج بر غلظت آنها افزوده شود. اين كار به يادگرفتن عمل جويدن كمك مي كند.
- بين اضافه كردن مواد غذايي مختلف 7-5 روز فاصله بگذارند تا شيرخوار اول به يك غذا عادت كند بعد غذاي جديدي به او بدهند. اين كار باعث مي شود كه اگر ناسازگاري به يك ماده غذايي وجود داشت باشد شناخته شود و از طرف ديگر دستگاه گوارش شيرخوار فرصت عادت به مواد غذايي را پيدا كند.
- تنوع در غذاي كمكي مورد توجه قرار گيرد.
اصول تغذيه تكميلي؛ شروع و ادامه غذاي كمكي
چگونه بايد غذاي كمكي را شروع كرد و ادامه داد؟
غذاي كمكي در پايان 6 ماهگي (180 روزگي) شروع مي شود و همزمان با شروع غذاي كمكي تغذيه با شير مادر همچنان مكرر و برحسب ميل و تقاضاي شيرخوار، ادامه داشته و حتي دفعات تغذيه با شير مادر افزايش مي يابد.
هفته اول ماه هفتم
شروع غذاي كمكي با فرني آرد برنج است كه روز اول از يك قاشق مرباخوري يك بار در روز (ظهر) شروع شده و كم كم به مقدار و دفعات آن اضافه مي شود. به طوري كه روز دوم به دو قاشق مربا خوري (يك قاشق ظهر و يك قاشق عصر)، روز سوم به سه قاشق مرباخوري (ظهر و عصر و شب هر بار يك قاشق)، روز چهارم به 4 قاشق مرباخوري (صبح، ظهر، عصر و شب هر بار يك قاشق) روز پنجم به 8 قاشق مرباخوري (صبح، ظهر، عصرو شب هر بار 2 قاشق) و روز ششم و هفتم به 12 قاشق مرباخوري (صبح، ظهر، عصر و شب هر بار 3 قاشق) مي رسد.
توجه:
- با شروع غذاي كمكي، دادن آب جوشيده خنك شده به دفعات و حجم مورد علاقه شيرخوار، لازم است.
- علاوه بر قطره مولتي ويتامين (15 تا 25 قطره در روز) استفاده از قطره آهن (15قطره در روز) يا شربت آهن به مقدار cc 5 /1 (معادل 5/12 ميلي گرم) ضروري است.
- اگر از قطره هايي استفاده مي شود كه هم مولتي ويتامين و هم آهن دارند 30 قطره در روز كافي بوده و نيازي به استفاده از قطره يا شربت آهن و يا ويتامين به طور جداگانه نيست.
- توصيه مي شود دادن قطره آهن و قطره مولتي ويتامين به كودك، تا 2 سالگي ادامه داشته باشد.
- بعد از دادن قطره يا شربت آهن به شيرخوار علاوه بر خوراندن كمي آب جوشيده سالم به او، بايد دندان هاي او را با پارچه تميزي پاك كرد يا مسواك زد.
اصول تغذيه تكميلي؛ شروع و ادامه غذاي كمكي در ماههاي 7 و 8 (اولين و دومين ماه شروع غذاي كمكي)
اصول تغذيه تكميلي؛ شروع و ادامه غذاي كمكي
دو هفته اول ماه هشتم
در اين دو هفته ضمن ادامه برنامه قبل، زرده تخم مرغ به رژيم غذايي شيرخوار اضافه و دفعات تغذيه او 5 بار در روز مي شود.
تخم مرغ را در آب به مدت 20 دقيقه مي جوشانند تا كاملا سفت شود، سپس زرده سفت شده را از سفيده آن جدا نموده و روز اول به اندازه يك نخود از زرده تخم مرغ را در كمي آب جوشيده يا شير مادر نرم و حل كرده سپس به شيرخوار مي دهند.
هرروز صبح همراه با فرني زرده تخم مرغ را به تدريج اضافه مي كنند تا ظرف 10 روز به يك زرده كامل برسد. از آن به بعد يا هر روز نصف زرده تخم مرغ را همراه با 3 قاشق مرباخوري فرني (يا حريره) به كودك مي دهند يا يك روز در ميان يك زرده كامل تخم مرغ به او داده و روز بعد 5 تا6 قاشق مرباخوري فرني يا حريره بادام داده مي شود.
برنامه غذايي شيرخوار در اواسط ماه هشتم
| صبح | 10 صبح | ظهر | عصر | شب | |
| يك روز | يك زرده كامل تخم مرغ | 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره | 3 تا 6 قاشق مرباخوري سوپ | 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره | 3تا6 قاشق مرباخوري سوپ |
| روز بعد | 5 تا 6 قاشق مرباخوري فرني يا حريره | 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره | 3 ت 6 قاشق مرباخوري سوپ | 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره | 3 تا 6 قاشق مربا خوري سوپ |
| ياهر روز | 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره+ نصف زرده تخم مرغ | 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره | 3 تا 6 قاشق مربا خوري سوپ | 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره | 3 تا 6 قاشق مربا خوري سوپ |
در اين زمان كم كم مي توان از سبزي هاي نشاسته اي مثل سيب زميني، كدوحلوايي و نخود فرنگي (نخود سبز) نيز به فاصله هر سه روز به سوپ اضافه كرد ضمنا غلظت سوپ بايد به اندازه حليم باشد.
اصول تغذيه تكميلي؛ شروع و ادامه غذاي كمكي
توجه:
- سيب زميني را بايد بعد از شستن كامل پخت، پوست آن را جدا كرد و سيب زميني پخته شده را به محتويات سوپ اضافه نمود.
- معمولا يك چهارم سيب زميني براي هر وعده سوپ و يك سيب زميني متوسط براي سوپ تمام روز كافي است.
- يك تكه كوچك از كدو حلوايي (به اندازه يك قوطي كبريت) براي سوپ تمام روزكفايت مي كند.
- استفاده از گوجه فرنگي به سوپ به فاصله سه روز از اضافه كردن يك نوع سبزي اشكالي ندارد.
- بعد از سوپ ظهر و شب مي توان يك قاشق مربا خوري ماست هم به كودك داد و مقدار آن را به تدريج و برحسب تمايل او اضافه نمود.
- بهتر است ماست با سوپ مخلوط نشود تا شيرخوار با طعم خود ماست آشنا شود. ولي اگر شيرخوار مخلوط ماست با سوپ را دوست داشت اين كار بلامانع است.
- بعد از پوست كندن سيب زميني اگر بخشي از آن سبز رنگ بود بايد آن را جدا كرد و دور انداخت و بقيه سيب زميني را كه سالم و زرد رنگ است به سوپ كودك اضافه نمود.
به عنوان مثال 3 نوع سوپ كه تنوع مواد غذايي در محتويات آن رعايت شده است ذكر مي گردد.
- گوشت مرغ، هويج، برنج، جعفري و سيب زميني
- گوشت گوسفند، لوبيا سبز، برنج، گشنيز و گوجه فرنگي
- گوشت گوساله، كدو حلوايي، جعفري، سيب زميني و گوجه فرنگي
اضافه كردن كمي پياز رنده شده و خرد شده به سوپ براي رفع بوي مرغ يا گوشت اشكالي ندارد. همچنين افزودن چند قطره آب ليمو ترش تازه يا آب نارنج تازه به سوپ و غذاي كودك هم آن را خوش طعم مي كند و هم جذب آهن را افزايش مي دهد.
اصول تغذيه تكميلي؛ شروع و ادامه غذاي كمكي
دو هفته دوم ماه هشتم
براي تنوع بخشيدن به غذاي كودك بايد هر چند روز يك بار مواد تشكيل دهنده سوپ را تغيير داد.
هر سه روز يك بار مي توان جو، بلغور گندم و رشته فرنگي را كه قبلا پخته و نرم شده است به اندازه يك قاشق مرباخوري به سوپ اضافه كرد.
بعد از اضافه كردن جو، گندم و … بهتر است به اندازه يك قاشق مرباخوري كره يا روغن مايع به سوپ اضافه نمود. افزودن كره يا روغن مايع به غذاي شيرخوار به ويژه شيرخواراني كه رشد كافي ندارند به رشد آنان كمك مي كند.
از سبزي هاي نشاسته اي و يا ساير سبزي ها مي توان پوره تهيه كرد و به جاي يك وعده فرني صبح يا عصر از پوره استفاده نمود.
برنامه غذايي كودك در دو هفته آخر ماه هشتم زندگي
| صبح | 10 صبح | ظهر | عصر | شب |
| 3 قاشق مربا خوري فرني يا حريره+ نصف زرده تخم مرغ | 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره يا پوره | 3 تا 6 قاشق مرباخوري سوپ+ 2 تا4 قاشق مرباخوري ماست | 3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره | 3 تا 6 قاشق مرباخوري سوپ+ 2 تا 4 قاشق مربا خوري ماست |
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
