تغييرات جسمي و بهبودي پس از زايمان
حادثه اصلي به پايان رسيده، دوربينها جمع شده اند و ستاره تازه وارد شما در مركز جهان قراردارد! شما خسته ولي آسوده هستيد. چند دقيقه بعد از زايمان تغييرات بدن شما شروع مي شود و تنظيم سيستم هاي بدن عملي دشوار است.
ترشحات پس از زايمان
كاهش وزن بدن پس از زايمان فشار زيادي به بدن وارد مي كند. كم شدن 3 تا 4 كيلوگرم وزن جنين، 450 تا 900 گرم وزن جفت و حداقل 450 گرم وزن آب و مايع آمنيوتيك باعث كاهش حدود 5/5 كيلوگرم از وزن بدن دراكثر خانم ها مي شود كه خود تعادل فيزيكي بدن را بهم مي زند.
درطول دوران بارداري سلول هاي بدن مقدار زيادي آب در خود نگه مي دارند كه پس از زايمان اين ميزان آب اضافي به شكل عرق و ادرار از بدن دفع مي گردد. پس از زايمان تعريق شدت مي يابد. حجم ادرار نيز به نحو شگرفي افزايش مي يابد و به دو برابر ميزان عادي مي رسد. دراين زمان بعلت آنكه جدار مثانه كش آمده است قادر نيست بخوبي ادرار را تخليه كند و بنابراين همواره احساس پري مثانه به مادر دست مي دهد.
كوچك شدن رحم با سرعتي باور نكردني
انقباضات رحم بعد از تولد نوزاد تمام نمي شود و علت آن واضح است. درهنگام زايمان رحم به اندازه يك هندوانه 2/1 كيلوگرمي است كه تقريبا 25 برابر اندازه رحم غير باردار است. درعرض چند دقيقه پس از زايمان رحم شروع به جمع شدن و كوچك شدن مي كند و الياف متقاطع آن به همان صورتي كه براي خارج كردن جنين منقبض ميشوند، سفت مي شوند. اين انقباضات كرامپ هايي ايجاد مي كند كه پس درد ناميده مي شوند. (معمولا پس درد در زايمان هاي بعدي شديد تر است و ممكن است نياز به مسكن داشته باشد.)
رحم بسرعت جمع مي شود درعرض يك هفته به نصف اندازه هنگام زايمان مي رسد و در پايان هفته دوم حجم آن تقريبا 330 سي سي شده و در هفته چهارم كاملا به اندازه قبل از بارداري يعني 60 سي سي مي رسد. با اينحال تعداد سلول هاي داخل رحم كاهش نمي يابند، نوعي تجزيه شيميايي پروتئيني در داخل سلول ها موجب روي هم خوابيدن و كوچك شدن آنها به 10/1 اندازه قبل از بارداري مي شود.
داخلي ترين لايه سلول هاي رحمي (به نام دسي دواي اندومتر) كه در دوران بارداري كشيده شده بودند رفته رفته جدا شده و از بدن خارج مي شوند. نتيجه اينكه ترشحات شبيه قاعدگي تا چند هفته ادامه مي يابد. اين ترشحات در ابتدا قرمز روشن است و كم كم روشن تر مي شود و تا قبل از آنكه قطع شود به سفيد يا زرد تبديل متمايل مي شود.
تغييرات جسمي و بهبودي پس از زايمان
بازگشت اعضاي داخلي به محل قبلي خود
رحم در حال رشد در دوران بارداري بسياري از اعضاي داخلي نظير معده، روده كوچك، روده بزرگ، مثانه و قلب را به بالا و به طرفين مي راند. پس از تولد نوزاد طولي نمي كشد كه اعضاي داخلي بدن شما به محل قبل خود باز مي گردند. اين حركت اعضاي داخلي ممكن است يكي از دلايل بي اختياري دفع ادرار يا مدفوع پس از زايمان باشد. معمولا اين بي اختياري موقتي و كوتاه است و درعرض چند هفته همه چيز به حالت عادي باز خواهد گشت.
تغييرات هورموني
تنظيم كننده تغييرات بدن در دوران بارداري و پس از آن نوعي ماده فعال بيو شيميايي است كه هورمون جنسي نام دارد. در دوران بارداري، استروژن باعث شل شدن و كش آمدن سلول ها و احتباس آب در آنها مي شود و كاهش ناگهاني آن پس از زايمان (در عرض سه ساعت اول پس از زايمان ميزان استروژن تا 90% كاهش مي يابد) باعث نرم و مرطوب شدن بافت ها مي گردد. هورمون پروژسترون سلول هاي عضلات رحم را تا موقع زايمان در حال آمادگي كامل نگه مي دارند. وقتي پس از زايمان سطح پروژسترون در خون بطور ناگهاني كاهش يابد، بسياري از فرآيند هاي بدن كه در دوران بارداري كند و يا متوقف شده بودند، به كار مي افتند. مثلا ريزش طبيعي موي سر؛ بسياري از خانم ها سه ماه پس از زايمان دچار ريزش شديد مي شوند. هورمون هاي بارداري تغييراتي نيز در پستانها بوجود مي آوردند و باعث مي شوند كه شبكه اي از مجاري دروني، پمپ سلولي و حباب هاي مولد شير بوجود آيند. به محض آنكه پس از تولد سطح استروژن و پروژسترون در خون كاهش مي يابد، هورمونهايي كه پرولاكتين و اكسي توسين ناميده مي شوند همراه با عمل مكيدن نوزاد، توليد شير را تحريك مي كنند. اگر در اولين دفعات شير دهي دچار كرامپ هاي شكمي شويد به اين دليل است كه اكسي توسين باعث انقباضات رحم نيز مي شود.
تغييرات هورموني بعد از زايمان بر دستگاه عصبي مركزي نيز تاثير مي گذارد و باعث تحريك احساسات مادر در ماه هاي اول پس از زايمان مي شود. احساس فشار روحي و اندوه در هفته هاي اول پس از زايمان طبيعي است و اندوه پس از زايمان ناميده مي شود ولي اگر احساس شك، نااميدي و خستگي پس از دو هفته از بين نرود بايد موضوع را با پزشك خود درميان بگذاريد. ممكن است به بيماري جدي تري به نام افسردگي پس از زايمان دچار شده باشيد.
اگر خواندن اين مقاله و اطلاع از اين تغييرات شما را خسته و خواب آلوده مي سازد تعجبي ندارد. تبديل شگرف يك خانم باردار به يك مادر واقعا گيج كننده است! ولي در عين حال يك معجزه به حساب مي آيد. بدن شما كه انعطاف پذيري چشمگيري دارد مي تواند در عرض چند هفته از سير تغييراتي كه در عرض 9 ماه طي كرده است به جاي اول باز گردد. نگران نباشيد. همه چيز بخوبي پيش خواهد رفت بخصوص با كمك موجودي با شكوه و تازه وارد: نوزادي زنده كه نفس مي كشد!
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
