رشد مغزي : آيا همه ي تفاوتهاي ميان دختران و پسران در مغزشان است ؟
همه ي ما با اين قضيه مواجه بوده ايم كه حتي در خانواده هايي كه به دختران خود راندن تراكتور و به پسرها عروسك بازي ياد ميدهند ؛هم دخترها معمولا يك اسب عروسكي صورتي را به ماشين آتش نشاني ترجيح داده? و هم پسرها سوپرمن را به پري قصه گو ترجيح خواهند داد.
دليل اين امر چيست ؟ برخي از اين رفتارها اكتسابيند. شكي دراين نيست؛ اما به گفته ي شري برنباوم? استاد روانشناسي و بيماري هاي اطفال در دانشگاه ايالتي پنسيلوانيا تفاوت ميان دخترها و پسرها فراتر از صرف آموزش است.
دانشمندان گمان ميكنند كه مغز دخترها و پسرها حتي پيش از تولد هم رشدي متفاوت دارد و به دو گونهي متمايز شكل ميگيرد.
آيا چيزي به نام مغز پسر و مغز دختر به صورت متمايز وجود دارد ؟
بله. ميدانيم كه تفاوتهاي فيزيكي ميان مغز پسر و مغز دختر وجود دارد، هم در زمان تولد و هم در حين رشد كودك. اما دستكم تا بهحال نحوهي اثرگذاري اين تفاوتها روي رفتار، شخصيت و غيره ناشناخته باقي مانده است. براي مثال دانشمندان حدس ميزنند كه احتمالا بخشي در مغز وجود دارد كه بسياري از پسرها را به سمت چيزهاي متحرك ميكشاند و دخترها را به سمت بچهبزرگ كردن، ولي اين بخش هنوز شناخته نشده است.
رشد مغزي : آيا همه ي تفاوتهاي ميان دختران و پسران در مغزشان است ؟
مغز پسرها در رحم مادر چگونه رشد ميكند ؟
پسرها در رحم به ماشينهاي توليد تستوسترون(هورمون جنسي مردانه) ميمانند. در واقع به گفتهي مارگارت مككارتي استاد روانشناسي دانشگاه مريلند كه بر روي رشد اوليهي مغز مطالعه ميكند، كودكان مذكر هنگام بهدنيا آمدن به اندازهي مردي 25 ساله تستوسترون دارند. پس از تولد هم تا وقتي كه پسر به بلوغ برسد تستوسترون ترشح ميشود.
تستوسترون در كنار وظايف متعددي كه دارد? مسئول شكل دادن به مغز در حال رشد يك نوزاد بالغ نيز هست. مطالعه بر روي حيوانات نشان داده است كه اين هورمون در برخي از بخشهاي مغز از حجم ارتباطات ميان سلولهاي مغزي (سيناپسها) كاسته و در جاي ديگر بر آنها ميافزايد.
بر مبناي يافتههاي يكي از اين مطالعات? موشهاي مذكر و مؤنثي كه پيش از تولد در معرض تستوسترون اضافي قرار گرفتهبودند، بلافاصله پس از بهدنيا آمدن نتايج بهتري در آزمون هزارتو كسب كردند. علي رغم اينكه دانشمندان تعميم اين نتايج را به انسان هنوز زود ميدانند ميتوان از آنها به عنوان نمونهاي از بهبود درك سه بعدي به كمك تستوسترون استفاده كرد.
مطالعات انجام شده بر روي حيوانات نشان داده است كه در موجودات مذكر برخي از ناحيههاي مغز، ارتباطات خاصِ انواع مذكر برقرار ميكنند، ولي برخي ناحيههاي ديگر مؤنث باقي ميمانند. به گفتهي مككارتي «چيزي به عنوان مغز كاملا مذكر وجود ندارد، مغز تركيبي از بخشهاي مذكر و مؤنث است».
مغز دخترها در رحم مادر چگونه رشد ميكند ؟
به گفتهي برنباوم دخترها نيز پيش از تولد كمي تستوسترون توليد ميكنند? ولي نه به اندازه مقداري كه پسرها دارند. درحالي كه دخترها هورمونهاي زنانهاي چون استروژن توليد ميكنند? به نظر ميآيد كه اين هورمونها اثر بسيار كمي روي مغز درحال رشد آنها داشته باشد.
به عبارت ديگر? مغز دخترها مثل مغز پسريست كه تستوسترون به آن شكل نداده باشد.
رشد مغزي : آيا همه ي تفاوتهاي ميان دختران و پسران در مغزشان است ؟
مقايسه ي مغز دخترها با پسرها در حين رشد
مغز دخترها و پسرها پس از تولد مسير متفاوتي را ميپيمايد. مطالعات MRI نشان داده است كه برخي ناحيه ها در مغز زنها سريعتر رشد ميكنند در حالي كه رشد ساير بخشها در پسرها سريعتر است. لذا مغز دخترها و پسرهاي همسن و سال ميتواند در مراحل متفاوتي از رشد باشد. مغز مذكر از مغز مؤنث بزرگتر ميشود اما دليل اين قضيه روشن نيست. بعضي تحقيقات نشان داده اند كه در دخترها ناحيهاي از مغز كه به كنترل زبان و احساسات كمك ميكند – موسوم به دُم- بزرگتر است. ( اين ناحيه از مغز به خصوص وقتي به عكسي از معشوق نگاه ميكنيم تحريك ميشود)
همچنين تحقيقات نشان داده است بخشي از جسم پينهاي كه دو لب مغز را به هم مربوط ميسازد در دخترها نسبت به پسرها بزرگتر است؛ به عقيده برخي دانشمندان اين به معني آن است كه دخترها در حل مسالهها از هر دو لب مغز استفاده ميكنند.
در مطالعات انجام شده بر روي موشها مشخص شده است كه انواع مذكر لوزههاي بزرگتري دارند? بخشي از مغز كه احساسات عميقي همچون ترس را كنترل ميكند.
اين تفاوتهاي به ظاهر كوچك در ساختار مغز لزوما به اين معنا نيستند كه پسرها در بعضي چيزها از دخترها بهتر باشند يا بالعكس. همانطور كه برنباوم توضيح ميدهد مغزهاي جوان شديداً شكلپذير هستند? و ناحيههاي كليديشان بسته به نوع استفاده رشد ميكنند يا كوچك ميشوند.
آيا به خاطر ساختار مغز آنهاست كه زنان بيشتر از مردان گريه ميكنند ؟ يا آيا مغزشان تحت تاثير احساساتشان شكل گرفته است ؟ يا كمي از هردو ؟ هنوز هيچكس نميداند.
افراد هميشه در قالبها جاي نميگيرند كه اين خود به رازآميزي مغز ميافزايد. دخترهاي پسرنماي بسياري هستند كه علاقهي كمي به عروسكها نشان ميدهند و البته پسرهايي كه از سنين پايين به فعاليتهاي دخترانه ميپردازند. اين كودكان كاملا عادي و نرمال هستند.
رشد مغزي : آيا همه ي تفاوتهاي ميان دختران و پسران در مغزشان است ؟
آيا نحوه ي فكركردن دخترها با پسرها تفاوت دارد ؟
دانشمندان بههمراه موسسات سلامت ملي نتايج بدست آمده از MRI مغز 500 دختر و پسر جوان را گردآوردند تا بلكه به پاسخي براي سوالات كليدي در مورد رشد مغزهاي جوان دست يابند. آنها تا بدين جاي كار به يافتههاي جالبي دست يافتهاند :
در اغلب اين آزمايشات? دخترها و پسرها تواناييهاي بسيار مشابهي از خود نشان دادهاند و شايستگيهاي يكساني در رياضيات دارند كه بر اين احتمال كه هرگونه فاصلهاي در مهارتهاي رياضي در سالهاي بعد محصول فرهنگ باشد و نه بيولوژي ميافزايد.
دخترها تا حدي در حفظيات و ازبرخواندن ليست كلمات قويترند و در كارهايي كه نياز به چالاكي و فكركردن سريع دارند كمي بهتر هستند.
پسرها در كارهاي سهبعدي و فضايي مثل چيدن بلوكها و ايجاد اشكال مهارت بيشتري دارند.
مغز تنها آغاز است
در نهايت? مغز انعطاف پذير است. كودكان در حين خواندن? گوش كردن? تماشا و يادگيري ارتباطات ميان مغز را ايجاد ميكنند? وسواسهاي فكري را در خود ميپرورانند و مهارتهاي جديد كسب ميكنند.
دختري كه اين ماه منحصرا با عروسك بازي كرده است ميتواند ماه بعد به سراغ ساختمانسازيها برود. حتي اگر هيچگاه مجذوب ماشينهاي اسباببازي نشود ميتواند از راندن دوچرخهي خود لذت برده و نحوهي تعمير يك زنجير را ياد بگيرد (و حتي بعدتر كاربراتوري را تنظيم كند). يك پسر ممكن است هيچگاه براي عروسكها در خيال خود چاي نريزد ولي ميتواند نحوهي مراقبت از يك حيوان خانگي را بياموزد ( و بعدها كودك خود را بزرگ كند).
به گفتهي برنباوم «بيولوژي سرنوشت ما نيست»
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
