نقش بازی در ارتباط مادر و کودک
تخمین مدت مطالعه: 2 دقیقه
رابطه مادر و کودک از طریق بازی:
یکی از نخستین کسانی که به رشد اجتماعی کودک توجه کرد ملانی کلاین بود.(1960-1882)ملانی کلاین معتقد بود که اولین ارتباط یک نوزاد متولد شده با مادر است،البته به طور کامل فقط با قسمت هایی از بدن مادر برای ارضای نیازهای اولیه اش است. در این رابطه نوزاد دنیا را به دو شکل خوب و بد تقسیم میکند که در پی آن هم دو نوع احساس متضاد هم شکل میگیرد.دنیا در زمان حضور مادر از نگاه کودک خوب است واحساس شادی به دنبال دارد و در نبود مادر دنیا بد است و احساس ناراحتی را به وجود می آورد.بنابراین حضور مادر برای کودک در سنین اولیه کودکی نقش بسزایی دارد که بر روی بازی او با همسالان خودش نقش دارد.
بر اساس این دیدگاه بازی ها از مرحله شروع تا تکامل نهایی پنج گام را طی میکند:
نقش بازی در ارتباط مادر و کودک
1. مرحله اول،بازی مشاهده ای: کودک در بازی دیگران دخیل نیست و فقط از طریق دیدن با دیگر کودکان بازی میکند و هیچ فعالیت فیزیکی با دیگرکودکان ندارد.
2.مرحله دوم،بازی تک نفره:کودک به تنهایی و جدای از دیگر کودکان بازی می کند و تمایلی به نزدیک شدن و بازی با دیگر کودکان ندارد.
3.مرحله سوم،بازی موازی: در این گونه بازی کودک در کنار دیگر کودکان قرار میگیرد اما فقط با وسایل بازی خود بازی می کند و هیچ تعامل و همکاری با دیگر کودکان ندارد.
4.مرحله چهارم،بازی مشارکتی: بازی هایی که بی هدف و بدون تقسیم بندی وظایف برای کودکان است و فقط کودکان از طریق آن در کنار هم و در ارتباط هم یکسری فعالیت مشترک انجام میدهد.
5.مرحله پنجم،بازی های تعاونی:این بازی ها هدفمند است و در طی بازی هماهنگی بین کودکان حاصل میشود.
در مراحل بعدی زندگی کودک ارتباط با مادر زمانی اتفاق می افتد که اشیا و وسایل بازی را می تواند طبقه بندی کند. در این زمان به نظر کودک مادر به صورت یک فرد کامل است.ارتباط کودک و مادر دارای دو جنبه مثبت و منفی تبدیل میشود.زمانی که کودک همراهی مادر را دارد و بازی میکند جنبه مثبت رابطه را میبیند و احساس هایی چون شادی،آرامش،رضایت و.. در کودک تقویت میشود اما اگر مادر به هر دلیلی همراه کودک در بازی نباشد جنبه منفی در کودک بروز داده میشود مثلا کودک به مادر میگوید تو بدی ، من دوستت ندارم و احساسات منفی مثل ناراحتی، نامنی و… بروز میکند.
بنابراین این احساس ها باید از طریق کودک تجزیه و تحلیل شود تا بداند مادر یک فرد مستقل است و او نباید به مادر وابسته شود.مادر از طریق بازی های مناسب می تواند کمک کند تا کودک بتواند به تجزیه و تحلیل های مناسب برسد.
بنا به توضیحات داده شده در بالا باید گفت که پایه های اصلی یک ارتباط اجتماعی زمانی گذاشته می شود که ارتباط اولیه مادر و کودک به صورت دوست داشتنی و حفاظتی باشد ولی اگر رابطه مادر و کودک مبتنی بر عدم قبول یکدیگر باشد پایه های اولیه ارتباط اجتماعی به درستی بنا نخواهد شد.
بازی زمینه ای را فراهم می آورد که به کمک آن مهارت های اجتماعی و شناختی یادگرفته و تمرین شود.بازی ها باید دارای قواعد و چهار چوب باشد تا کودکان نتیجه بازی خود را بدانند.البته این نکته حائز اهمیت است که والدین بدانند همه بازی ما جنبه تربیتی و آموزشی را ندارند.بعضی بازی ها هستند که فقط جنبه سرگرمی و شادی برای کودک دارند.
نقش بازی در ارتباط مادر و کودک
پیاژه در مورد قواعد موجود در بازی های کودکان معتقد است که:”تحسین آمیز ترین و عالی ترین قواعد و نظام اجتماعی را می توان در بازی های کودکان مشاهده کرد.”
کافی است از کودک بپرسسیم که چگونه بازی میکند و تقریبا مکالمه را اینگونه شروع کنیم:این ها چیست که با آنها بازی میکنید؟به من هم یاد بده چطور با آنها بازی کنم.وقتی بچه بودم من هم بازی میکردم اما الان بلد نیستم.میخواهی باهم بازی کنیم؟( نکته مهم در این قسمت این است که در بازی که از نیمه میخواهیم دخیل شویم حتما باید در قالب جملات اجازه کودک را بگیریم و بعد به وسایل دست بزنیم و دخیل در بازی شویم.) شروع به بازی که کردید از کودک بخواهید تا قواعد بازی را به شما یاد بدهد هرچند شاید قواعد بازی اصلا اصولی نباشد و برای ما بی مفهوم باشد اما باید با قواعد و چهار چوب کودک بازی را پیش ببریم.تنها کاری که بایستی انجام دهید این است که خود را کاملا نا وارد نشان دهید و حتی گاهی اشتباهی عمدی انجام دهید تا کودک هر بار دقیقا به طور واضح قواعد بازی را برایتان شرح دهد.
دو نکته مهم را مد نظر داشته باشید : نکته اول اینکه در طول بازی باید همه چیز را جدی بگیرید.نکته مهم دیگر این است که خوب بازی نکنید و بگذارید کودک بهتر از شما بازی کند و احساس برتری و زبر دستی داشته باشد.گاهی هم لازم استت زیرکی هم داشته باشید تا کودک متوجه نشود و احساس رقابت و تلاش در طول بازی پیش برود تا احساس آرامش و شادی در کودک ایجاد شود.
نویسنده:نسیبه کمالی / روانشناس خانواده
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
