وظيفه اوليا در برزخ امتحانات بچه‌ها
اضطراب و دلهره پيش از امتحان، مسئله جديدي نيست و تقريبا نمي‌توان براي از بين بردن نگراني‌هاي قبل از امتحانات پايان ترم راه حلي پيدا كرد اما مي‌توان با تدابير خاصي اين استرس را كم كرد. كارشناسان معتقدند كه مثلث والدين، دانش‌آموز و معلمان و مسئولان برگزاري امتحانات نقش مؤثري دارند كه هر يك بايد به خوبي نقش خود را ايفا كنند. پافشاري خانواده‌ها براي كسب نمره‌اي بيش از توان دانش‌آموزان تعادل ذهني آنها را به هم مي‌ريزد. محيط خانواده و مدرسه نبايد ارزش‌گذاري دانش‌آموز از طريق نمره را به دانش‌آموز القا كند. برخي از معلمان كسب نمره متوسط توسط دانش‌آموزي را كه با علاقه درس مي‌خواند بسيار ارزشمندتر از نمرات عالي دانش‌آموزي مي‌دانند كه از ترس توبيخ شدن در مدرسه و خانه تلاش كند. بايد فرهنگ ارجح بودن يادگيري بر كسب نمره در مدارس و خانواده‌ها نهادينه شود.
آمادگي جسمي دانش‌آموز براي شركت در جلسه امتحان به اندازه آمادگي روحي او اهميت دارد. گرسنگي، خوردن غذاهاي سنگين و حتي پوشيدن لباس‌هايي كه نتواند دانش‌آموز را در مقابل سرما يا گرماي محل امتحان حفظ كند نيز در كاهش توان تحليل علمي و به هم ريختن قواي ذهني و افزايش استرس او در جلسه امتحان مؤثر است. استرس افراد به‌طور معمول داراي منشا مشخصي است اما اضطراب، منبع مشخصي ندارد و در موقعيت امتحان دانش‌آموزان عباراتي مانند «نمي‌دانم چرا دلم آشوب است»، «مي‌ترسم همه چيز يادم برود» و… را بر زبان مي‌آورند. در نظام آموزشي حافظه مدار كشور ما دانش‌آموزان بر دانسته‌هاي خود تسلطي ندارند و اين در حالي است كه در بيشتر موارد امتحاني بر حفظيات آنان تأكيد مي‌شود و اين امر عدم تسلط آنان را به‌دنبال دارد. بسياري از دانش‌آموزان منطق درست درس خواندن را نمي‌دانند و اين موضوع به يادگيري و تسلط نداشتن آنان دامن مي‌زند، بنابراين معلمان و والدين بايد در رفع عوامل استرس‌زا تلاش كنند. براي يادگيري و حضور مثبت در امتحان، دانش‌آموزان نبايد به‌اصطلاح شب امتحاني باشند بلكه بايد در طول سال درس خود را مطالعه و مرور كنند و در شب امتحان تنها نگاهي گذرا به مطالب مهم داشته باشند.
وظيفه اوليا در برزخ امتحانات بچه‌ها
اين در حالي است كه انجمن اوليا و مربيان درخصوص كاهش استرس شب‌هاي امتحان فرزندان خود شرح وظايف مستقيمي ندارند و در اين باره بايد از شيوه‌هاي غيرمستقيم استفاده كرد. مسافرت والدين و تنها گذاشتن دانش‌آموزان در موقع امتحانات آرامش آنها را بر هم مي‌ريزد، بنابراين خانواده‌ها بايد در اين زمان رفتار مهربانانه را جايگزين رفتارهاي خودخواهانه خود با فرزندانشان كنند. همچنين در شب‌هاي امتحان دانش‌آموزان را از شب‌نشيني‌ها و عادات گذشته كه در طول سال تحصيلي انجام مي‌دهند دور كنند. استفاده از رژيم غذايي مناسب در موقع برگزاري امتحانات و داشتن آرامش كافي براي دانش‌آموزان يكي از راه‌كارهاي مناسب براي كم كردن استرس خواهد بود و اميد كه اين روش‌ها باعث شود دانش‌آموزان با موفقيت، امتحان خود را پشت سر بگذارند.به‌طور كلي وظايف والدين وخانواده رادر فرايند كمك به دانش آموز در زمان امتحانات مي‌توان به 3دسته كلي تقسيم كرد:
نگرش مطلوب به امتحان
1 – به‌عنوان والدين سعي كنيم براي اين سؤال كه امتحان از نظر ما چه اهميتي دارد؟ پاسخ يافته و رفتار مناسبي داشته باشيم. بر اين اساس چنانچه طرز برخورد ما با فرزندمان در مورد امتحان به‌عنوان امري براي شناخت ميزان يادگيري مطالب و رفع نواقص آن باشد، مشكلي نيست. اما درصورتي كه تأكيد خاصي داشته باشيم و فرزند خود را مورد خطاب قرار داده و در مورد امتحان به او هشدار دهيم، موجبات ترس و اضطراب از امتحان را در وي فراهم آورده‌ايم.
وظيفه اوليا در برزخ امتحانات بچه‌ها
2 – امتحان را در نظر دانش‌آموز بيش از حد بزرگ جلوه ندهيم، بلكه از امتحان به‌عنوان راهي براي تعيين سطح يادگيري و رفع مشكلات درسي، سخن بگوييم. در اين صورت دانش‌آموز امتحان را به‌عنوان عامل مثبت در تحصيل مي‌شناسد، نه عامل منفي كه هدف آن مچ‌گيري اوست.
3 – اهداف امتحان را براي فرزند خود بازگو كرده، به روشني مفهوم امتحان را به او تفهيم كنيم تا در نهايت به‌دليل يادگيري مطلب درسي، مطالعه و فعاليت كند، نه براي امتحان و كسب نمره. به عبارت ديگر از راه طبيعي علاقه به يادگرفتن را در وي ايجاد كنيم نه با ترساندن از امتحان.
4 – توجه داشته باشيم كه ميزان و سطح يادگيري مطالب درسي توسط فرزندمان، داراي اهميت است نه نمرات بالاي او در امتحان. چه بسا فرزنداني كه نمرات بالايي در امتحانات آورده‌اند اما مطالب درسي را پس از گذشت چند روز فراموش كرده‌اند و چه بسيار دانش‌آموزاني كه در امتحان نمره بالايي نياورده‌اند ولي مقدار قابل توجهي از مطالب درسي را به خوبي آموخته و آن را به‌طور عملي تجربه كرده‌اند.
5 – فرزندان خود را از نظر نمره‌هاي امتحاني با دوستان و همسالان و فرزندان بستگان و همسايگان مقايسه نكنيم. چه، اين مقايسه موجب ايجاد ذهنيت منفي در او نسبت به امتحان شده، به تدريج اعتماد به نفس او را نيز از بين مي‌برد.
6 – قبل از امتحان با دادن وعده‌هايي نظير: اگر در اين امتحان فلان نمره را بگيري، فلان جايزه را برايت تهيه مي‌كنم فرزند خود را تحت فشار و اضطراب دروني قرار ندهيم بلكه هميشه اين طور اظهار كنيم كه تو سعي و تلاش خود را بكن تا بتواني مطالب را خوب ياد بگيري.
وظيفه اوليا در برزخ امتحانات بچه‌ها
7 – در مورد امتحان طوري با فرزند خود رفتار كنيم كه او بتواند نظريات و نگراني‌هاي خود را در مورد آن آشكارا بيان كند، حتي اگر شكست خورده باشد. در چنين وضعيتي لازم است علت‌ها را شناسايي كرده، او را راهنمايي كنيم تا از طريق برنامهريزي مناسب، ضعف‌هاي خود را شناسايي كند و با برطرف كردن آنها بر ميزان يادگيري خود بيفزايد.
8 – توجه داشته باشيم، فرزندي كه نمره خوبي در امتحان كسب نكرده از نظر شخصيتي فرد بدي نيست بلكه فعاليت او در زمينه فلان درس و امتحان در حد نمره‌اي است كه به دست آورده است.
برنامهريزي و اداره خانواده
1 – لازم است در امور خانواده برنامهريزي كنيم تا هرچيزي به جاي خود، در وقت مقرر و متناسب با وضعيت فرزند و امكانات موجود در خانه رعايت شود. براي مثال لازم است دانش‌آموزان در هنگام امتحانات بيشتر از غذاهايي استفاده كنند كه مقوي، كم‌حجم و سهل‌الهضم باشند. تفريح فرزندان، برنامه رفتن به ميهماني يا ميهماني دادن، خواب و استراحت كافي و منظم به ميزان حداقل 8 تا 10 ساعت در هر شبانه‌روز، به‌خصوص شب‌هاي امتحان نيز بايد مورد توجه قرار بگيرد.
2 – توجه داشته باشيم كه خود فرزندان نيز دغدغه و نگراني امتحان را همانند والدين و حتي بيشتر از آنان دارند، بنابراين ضروري است به جاي تذكر و سرزنش، روحيه آنها را تقويت كنيم.
3 – هميشه و در هر حال، به‌خصوص در هنگام امتحانات، فضاي خانه را آرام نگه داريم، از جروبحث‌هاي مختلف تحت هر عنوان پرهيز كنيم و در حد امكانات، محل مناسبي براي مطالعه فرزند خود مهيا كنيم.
وظيفه اوليا در برزخ امتحانات بچه‌ها
راهنمايي قبل از امتحان
1 – فرزندان را راهنمايي كنيم تا براي مطالعه خود برنامه منظمي تهيه كنند و مطالب درسي را به‌طور مستمر در طول سال تحصيلي بياموزند، زيرا مطالبي را كه بايد در طول چند ماه آموخته شود، نمي‌توان يك‌باره در شب امتحان آموخت. علاوه بر آن خستگي بيش از اندازه نيز عارض دانش‌آموز مي‌شود. بنابراين توصيه مي‌كنيم كه به‌طور مداوم، مطالعه روزانه داشته باشند و در روز تعطيل آخر هفته نيز مطالب قبلي را مرور كنند. به زبان ديگر، ميزان آماده شدن براي امتحان از هنگام تدريس اولين درس شروع مي‌شود، نه شب امتحان.
2 – از فرزندان خود بخواهيم مطالب درسي را تا حدامكان به زبان خود بيان كنند نه به زبان كتاب و عين جملات كتاب، بنابراين هنگامي كه از آنان درس مي‌پرسيم تأكيد كنيم كه به همين روش پاسخ دهند.
3 – از فرزندان بخواهيم كه از متن درس چند سؤال مطرح كنند و حدس بزنند كه كدام يك مي‌تواند سؤال خوبي براي امتحان باشد. در اين مورد سعي كنند دليل خود را بيان كنند.
4 – آنها را توجه دهيم كه درصورت امكان مطالب درسي را با دوستان هم كلاسي خود به بحث بگذارند. لازمه بحث كردن آن است كه درس را بخوانند، سپس فكر كرده و نظر و جواب خود را تنظيم و ارائه كنند. اين امر به نظم فكري آنها كمك مي‌كند.
5 – در روزهاي امتحان، به‌خصوص اگر امتحان در ساعت اول ورود به مدرسه انجام مي‌گيرد، كمي زودتر از وقت معمول از خانه حركت كنند تا به موقع به جلسه امتحان برسند.
همشهری آنلاین
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
