ساختار مغز و فرزند پروری کج خلقیها
کج خلقیها : مغز طبقه بالا و پایین
در پیام قبل در مورد مغز طبقه بالا و مغز طبقه پایین صحبت کردیم. و گفته شد، مغز طبقه پایین که مرکزکارکردهای اولیه است ( پلک زدن، خشم، فرار، نفس کشیدن) در ابتدای تولد رشد یافته است اما مغز طبقه بالا که مسئول تصمیم گیری، تفکر، ادراک خود، همدلی و پایبندی اخلاقی است در حال ساخته شدن است و تا اواسط بیست سالگی به بلوغ می رسد. بنابراین والدین نباید انتظار داشته باشند که فرزندشان همیشه منطقی باشند و هیجانهای خود را تنظیم کنند. اما آیا این امر سبب می شود که آنها رفتاری آزادانه و بی قید و شرط داشته باشند؟
کج خلقی های وحشتناک بچه ها یکی از ناخوشایند ترین قسمت های فرزند پروری است. اکثر پدر و مادر ها آموخته اند که فقط یک روش برای پاسخ به این کج خلقیها وجود دارد و آن هم نادیده گرفتن و بی اعتنایی است. ولی دانش جدید در مورد کج خلقیها چه می گوید؟
دو نوع کج خلقی داریم: 1- کج خلقی طبقه بالای مغز 2- کج خلقی طبقه پایین مغز
کج خلقی طبقه بالا زمانی رخ می دهد که کودک حقیقتا تصمیم گرفته طغیان کند. او تصمیم هوشیارانه برای خشونت و عصبانی کردن و ترساندن شما گرفته است. به نظر می رسد در حالی که فریاد می زند و خود را به زمین می کوبد کاملا کنترل خود را از دست داده است ولی او به خوبی می داند که از راهبرد بازیگری برای دستیابی به اهداف خود بهره می گیرد و اگر بخواهد می تواند کج خلقی را فورا متوقف سازد. پدر و مادری که کج خلقی طبقه بالا را تشخیص می دهند یک پاسخ روشن دارند: با تروریست مذاکره نکن.
ساختار مغز و فرزند پروری کج خلقیها
برای مثال اگر فرزند شما برای خرید یک کفش هوشیارانه کج خلقی می کند، به آرامی توضیح دهید : می فهمم در مورد آن کفش هیجان زده ای ولی این واکنش تو را دوست ندارم و اگر از این رفتارت دست بر نداری، آن کفش را نخواهی داشت و مجبورم برنامه بازی بعدازظهرت را حذف کنم چون داری نشان می دهی که نمی توانی خودت را به درستی اداره کنی. اگر او کج خلقی خود را متوقف نکرد، به حرف خود عمل کنید تا متوجه شود حرف شما جنبه تهدید نداشته و واقعا عملی می شود. محکم و قاطع بودن شما به فرزندتان فرصت می دهد با دیدن پیامدهای نامطلوب اعمالش، در یادگیری کنترل کردن تکانه هایش تجربه و تمرین کند. شما به او آموزش می دهید که گفت و گوی محترمانه، شکیبایی و به تعویق انداختن نیازهایش به نفع اوست. از آنجا که کج خلقیهای طبقه بالا هدفمندانه است، کودکان هنگامی که یاد بگیرند غیر موثر است و غالبا به نتایج منفی منجر خواهد شد، به آن به عنوان یک راهبرد بر نخواهند گشت.
ساختار مغز و فرزند پروری کج خلقیها
در کج خلقی طبقه پایین، یک کودک ممکن است آن چنان خشمگین شود که دیگر قادر به استفاده از مغز طبقه بالا نباشد. او ناتوان از کنترل بدن یا هیجانهای خود و بکارگیری تمام مهارتهای تفکر سطح بالا مانند حل مسئله، یا در نظر گرفتن احساسهای دیگران است. در این حالت می توان گفت فرزند شما کاملا مغز خود را از دست داده است. در این لحظه قسمتهای پایین مغز بخصوص بادامه بر مغز طبقه بالا غلبه کرده است و کودک نمی تواند هیچ یک از اطلاعاتش را پردازش کند. در این لحظه والدین باید با بغل کردن صمیمانه و صدایی تسلی بخش کودک را آرام کنند. و زمانی که او در وضعیت پذیرنده ای قرار گرفت شما می توانید در مورد رفتار مطلوب و نا مطلوب و پیامدهای احتمالی رفتارش صحبت کنید. برای مثال زمانی که فرزند شما در حالی که سرش را زیر دوش آب می شویید شروع به داد و فریاد می کند و سعی می کند از دست شما بگریزد و به شما مشت می کوبد، بهتر است او را در آغوش گرفته و آرام کنید. سپس زمانی آموزش دهید که مغز او برای پذیرش آمادگی دارد. مثلا بگویید: درست نیست وقتی عصبانی هستی کسی را بزنی و می توانی از کلمات استفاده کنی و بگویی: من این کار را دوست ندارم. لطفا این کار را ادامه نده.
در نتیجه والدین باید بدانند چه زمانی خط قرمز بکشند و چه زمانی میزان قابل توجهی دلسوزی توام با مراقبت نشان دهند، تا مغز طبقه بالا در فعالیت درگیر شود.
بهارک کوهستانی
روانشناس نوجوان
تلخیص و اقتباس از دانیل جی. سیگل
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
