مسموميت غذايي
چطور بفهمم كودك پيش دبستاني‌ام دچار مسموميت غذايي شده است؟
تشخيص مسموميت غذايي كه معمولا در نتيجه‌ي خوردن غذا يا آب آلوده به يكي از انواع باكتريهاي مضر به وجود مي‌آيد، از ويروس شكمي كه از طريق دستهاي آلوده به دهان منتل مي‌گردد دشوار است. علايم آنها هم يكي هستند: گرفتگي عضلات شكمي، تهوع، استفراغ، اسهال، و اغلب تب، لرز، درد، و سردرد.
اگر كودك پيش دبستاني شما دچار مسموميت غذايي شود، علايم طي دو تا 48 ساعت بعد از خوردن غذا ظاهر مي‌شود و معمولا يك يا دو روز ادامه مي‌يابد اما در موارد شديدتر ممكن است تا يك هفته يا بيشتر ادامه پيدا كند
چطور بفهمم كودكم به چه نوع مسموميت غذايي دچار شده است؟
آزمايش خون، مدفوع، و باقيمانده غذا در موارد لزوم به تشخيص باكتري كمك مي‌كند، اما پزشكان اغلب نيازي به عامل اصلي ندارند چون در هر صورت راه درمان يكي است. (درواقع، روش درمان ويروس شكمي هم مشابه همين است). البته استثنائاتي هم وجود دارد. مثلا اگر در مدفوع كودك خردسال خون ديده شود، دكتر دستور آزمايش خون مي‌دهد تا از عدم وجود باكتريهاي خطرناك ايجادكننده‌ي مسمويت غذايي مثل اي كولي يا سالمونلا مطمئن شود.
طبق نظر مراكز كنترل و پيشگيري از بيماري (CDC)، رايج ترين عفونت هاي غذايي آنهايي هستند كه بر اثر باكتريهاي كامپيلوباكتر، سالمونلا، و اي كولي 0157:H7 و نيز دستهاي از ويروسها موسوم به نورو ويروس به وجود مي آيند. نوع كمتر رايج بوتوليسم است، كه البته اگر معالجه نشود مي‌تواند خطرزا باشد. در اينجا نگاهي اجمالي به اين باكتري‌ها خواهيم داشت:
مسموميت غذايي
كامپيلوباكتر: پرابتلاترين باكتري غذايي است. معمولا از طريق گوشت خام يا نيمه‌خامِ ماكيان يا شير غيرپاستوريزه منتقل مي‌شود، اما كودك ممكن است از طريق آب آلوده هم به آن مبتلا شود. معمولا از فرد به فرد ديگر منتقل نمي‌شود، اما امكان آن وجود دارد. (اگر فرزند شما به اين باكتري مبتلاست و اسهال دارد، احتمال دارد هنگام پاكيزه كردن كودك مبتلا شويد).
احتمال تماس با باكتري از طريق مدفوع سگ يا گربه هم وجود دارد. كامپيلوباكتر اغلب تشخيص داده نمي‌شود چون گاهي هيچ علايمي ندارد؛ اما از علايم آن مي‌توان به تهوع و استفراغ، اسهال (گاهي خوني)، انقباض و درد در ناحيه شكم، و تب اشاره كرد. اغلب دو تا پنج روز ادامه پيدا مي‌كند اما ممكن است به ده روز هم بكشد.
سالمونلا: ممكن است در تخم مرغ خام يا عسلي، گوشت چهارپايان و ماكيان، شير خام و محصولات لبني و غذاهاي دريايي يافت شود و از طريق توزيع‌كنندگان مواد غذايي انتشار يابد. خزندگاني مثل لاك پشت، مارمولك و مار هم مي‌توانند ناقل سالمونلا باشند. در بيشتر موارد اگر كودك شما به سالمونلا مبتلا شده باشد، علايم تب، اسهال، و انقباضهاي شكمي خواهد داشت. همين‌طور ممكن است دانه‌هاي صورتي روي پوستش ظاهر شود.
علايم معمولا طي هشت تا 48 ساعت بعد از تماس ظاهر مي‌شوند و يكي دو روز طول مي‌كشند، البته ممكن است بيشتر از يك هفته هم دوام پيدا كند و باكتري ممكن است ماهها در بدن باقي بماند. دوسوم ِ مبتلايان به سالمونلا زير بيست سال دارند. در فردي با سيستم اميني ضعيف، سالمونلا ممكن است به جريان خون حمله كند و خطرات جاني در پي داشته باشد.
اي كولي: از طريق غذا يا آب آلوده به مقادير ميكروسكوپي از مدفوع گاو شيوع پيدا مي كند. (اگر كسي اي‌كولي داشته باشد و دستها را بعد از رفتن به دستشويي نشويد، ممكن است بيماري را به فرد ديگر منتقل كند). اي‌كولي موجب اسهال شديد و گاه خوني، و انقباضات شديد شكمي مي‌شود اما تب ندارد.
اشرشياكولي نژادهاي مختلفي دارد. نژاد اي كولي 0157:H7 نوع خاصي است كه بيماري حادتر و طولاني‌مدت تري ايجاد مي‌كند. اي كولي 0157:H7 در نوزادان و كودكان خردسال مي‌تواند كشنده باشد و اغلب نياز به بستري شدن دارد. علايم از هشت تا 48 ساعت بعد از آن كه كودك غذاي آلوده به باكتري را خورد ظاهر مي‌شود و دو تا پنج روز ادامه دارد.
مسموميت غذايي
نورو ويروس: به ويروس شبه‌نورواك يا كاليسي‌ويروس هم موسوم است، چون به خانواده ويروسي كاليسي‌ويريد تعلق دارد. اين ويروس بسيار رايج اغلب به درستي تشخيص داده نمي‌شود چون تست آزمايشگاهي آن به سهولت امكان پذير نيست. تهوع شديد نشانه بارز آن است و معمولا به ناگهان حدود 24 تا 48 ساعت بعد از تماس با ويروس بروز مي‌كنند؛ البته علايم آن ممكن است بعد از 12 ساعت اول هم ظاهر شوند.
نورو ويروس از طريق غذاي آلوده، لوازم آشپزخانه و سطوح منتقل مي‌شود. از آنجا كه بسيار مسري است، به راحتي در خانه و از طريق لوازم مصرفي روزانه انتقال پيدا مي‌كند. و از آنجا كه نورو ويروس نژادهاي گوناگون دارد نمي‌توان در مقابل آنها مصونيت پيدا كرد. علايم نورو ويروس خودبخود بعد از يكي دو روز ناپديد مي‌شود، اما بايد دقت كنيد كه در اين مدت آب بدن كودك بر اثر استفراغ كم نشود.
بوتوليسم: موارد آن نادر است، هرسال تنها حدود 110 مورد در ايالات متحده امريكا گزارش مي‌شود. عامل آن باكتري كلوستريديوم بوتولونيوم است كه در خاك يافت مي‌شود. اما در بيشتر موارد از طريق مواد غذايي كه با شيوه نادرست كنسرو و نگهداري شده‌اند، بخصوص سبزيجات كنسروشده خانگي، گوشت نمك سودِ ران و فيله خوك، ماهي خام يا دودي، عسل، و شربت نشاسته ذرت منتقل مي‌گردد.
بوتوليسم در كودكان زماني اتفاق مي‌افتد كه كودك باكتري يا تخم‌هايش را بخورد و تخمها در روده او رشد پيدا كنند. (به همين خاطر است كه نبايد قبل از تولد يك سالگي نوزاد به او عسل خوراند). علايم بوتوليسم شامل يبوست، ضعف، پلكهاي افتاده، و مشكل در بلع مي‌باشد. (با وجود ضعف، كودك كاملا هشيار است). بوتوليسم اگر درمان نشود ممكن است منجر به فلج ماهيچه‌و دستگاه تنفس شود. علايم در 36 ساعت اول بروز پيدا مي‌كنند.
مسموميت غذايي
چه وقت بايد با دكتر تماس بگيرم؟
بهتر است به محض شك به مسموميت غذايي كودكتان با دكتر تماس بگيريد. وي با توجه به علايم كودك تصميم مي‌گيرد كه نيازي به مراجعه به مطب هست يا خير. علايم زير را با دكتر در ميان بگذاريد:
• تب بالاي 103 درجه فارنهايت
• تهوع بيش از سه روز
• سردرد شديد يا درد شكم
• خون در استفراغ يا مدفوع
• شكم سفت و متورم
همچنين اگر فرزندتان يكي از علايم متعارف دهيدراسيون (كم شدن آب بدن) شامل كاهش ادرار، خوابالودگي يا بهانه‌گيري شديد، دست و پاهاي يخ و رنگ‌پريده، يا عطش شديد را نشان داد، با پزشك تماس بگيريد. اگر چنين اتفاقي افتاد، پزشك احتمالا كودكتان را در بيمارستان (يا شايد فقط چند ساعتي) بستري مي‌كند تا آب از دست داده بدنش را طي هيدراسيون مجدد IV بازگرداند. نگران نشويد. احتمالا بعد از چند روز مرخص مي‌شود و سلامتش را به دست مي‌آورد.
اگر حدس مي‌زنيد فرزندتان دچار مسموميت غذايي شده و پزشك در دسترس نيست، تلفني با دكتر صحبت كنيد و يا كودك را به مركز اورژانس برسانيد.
براي كم كردن عوارض كودكم چه كنم؟
در صورت ابتلاي فرزندتان به مورد حاد مسموميت غذايي با اسهال و استفراغ، بهتر است او را در خانه نگه داريد تا استراحت كند و مايعات و الكتروليتهاي از دست داده بدن (نمك و املاح معدني) را بازيابي كند. معمولا پزشكان مصرف بدون نسخه‌ي محلولهاي الكتروليت خوراكي را توصيه مي‌كنند و بهتر است در طول روز اندك اندك نوشيده شود. پزشك بر اساس سن و وزن كودكتان به شما خواهد گفت كه به چه مقدار از اين مايعات احتياج دارد. (اما از خوراندن آبميوه و سودا پرهيز كنيد چون عوارض بيماري را تشديد مي‌كنند).
اگر كودك تب يا بدن‌درد دارد، مقدار مناسبي استامينوفن يا ايبوپروفن به او بدهيد. هرگز به كودكتان آسپيرين ندهيد چون او را مستعد ابتلا به سندروم ريReye’s Syndrome مي‌كند كه بيماري نادر اما خطرناكي است.
مسموميت غذايي
چه وقت كودكم مي‌تواند دوباره غذاي عادي بخورد؟
به محض كاهش يا توقف اسهال و استفراغ و بازگشتن اشتهاي كودك، دكتر توصيه مي‌كند كه مصرف محلولهاي الكتروليت را متوقف و همزمان افزودن تدريجي مايعات ديگر مثل شير و غذاهاي سالم را آغاز كنيد. به رفتارهاي كودكتان توجه كنيد، خودش به شما مي‌گويد چه وقت گرسنه مي‌شود.
آكادمي طب كودكان امريكا (AAP) توصيه مي‌كند كودكاني كه از بيماريهاي شكمي بهبود يافته‌اند بايد هرچه زودتر رژيم غذايي عادي را از سر بگيرند – رژيمي كه شامل همه طبقات غذايي مثل مجموع كربوهيدراتها (نان، برشتوك، و برنج) گوشت بدون چربي، ماست، ميوه‌جات، و سبزيجات باشد. از غذاهاي چرب اجتناب كنيد.
مطالعات نشان داده‌اند كه از سرگيري سريع رژيم غذايي استاندارد بلافاصله بعد از رفع علايم حاد بيماري مي‌تواند مدت نقاحت كودك را نصف روز كاهش دهد چوت مواد غذايي ضروري را جهت مقابله با عفونت به بدن او مي‌رساند. از سوي ديگر، اگر كودك شما چند روز به خاطر بي‌اشتهايي حاصل از بيماري نتوانست از مواد غذايي خوب استفاده كند نگران نشويد. فقط سعي كنيد نگذاريد آب بدنش را از دست بدهد
چگونه از كودك در برابر ابتلاي مجدد به بيماريهاي غذايي محافظت كنم؟
واقعيت آن است كه حفاظت از كودك مقابل همه باكتريهاي مقيم در موادغذايي غيرممكن است. اما مي‌توانيد با رعايت ايمني در تهيه مواد غذايي از مقدار اين تماسها بكاهيد. اين راهها را امتحان كنيد:
• هميشه قبل از تهيه غذا يا بعد از رفتن به دستشويي يا سرپا گرفتن كودك يا تعويض كهنه ي بچه، دستهاي خود را با آب گرم و صابون بشوييد. به كودكتان ياد دهيد بعد از استفاده از دستشويي و قبل از غذاخوردن دستهايش را بشويد. تا وقتي كه خودش به خوبي بتواند دستهايش را بشويد در اين كار كمكش كنيد .
مسموميت غذايي
• گوشت چهارپايان، ماكيان و ماهي را قبل از پختن خوب آب بكشيد و همه سطوح آشپزخانه را هم بعد از كار با آب داغ كف‌دار بشوييد.
• هرگز غذاي پخته شده مثل استيك را دوباره در بشقاب يا تخته‌ي خردكن كه قبلا به مواد خام آلوده شده نگذاريد.
• جهت آب كردن يخِ مواد منجمد آنها را در يخچال بگذاريد و نه روي پيشخان يا سينك. گوشت قرمز و سفيد را كه بيش از يكي دو روز بصورت خام فريز شده مصرف نكنيد.
• غذايي كه بو يا ظاهر غيرعادي دارد نخوريد.
• از غذاهاي تاريخ گذشته، غذاهاي بسته بندي درشكسته، يا قوطي‌هاي كنسرو قر شده يا فرورفته پرهيز كنيد.
• غذا را بيشتر از يك ساعت قبل از خوردن يا نوشيدن بيرون يخچال نگه داري نكنيد.
• مطمئن شويد كه غذا خوب پخته شده است. گوشت گاو بايد 160 درجه فارنهايت، ماكيان حداقل 180 درجه فارنهايت، و ماهي حداقل 140 درجه فارنهايت حرارت ببيند.
• موقع گرم كردن غذا مطمئن شويد كه كاملا داغ شده باشد (فقط گرمش نكنيد)
• غذاي داغ را بصورت داغ و غذاي سرد را بصورت سرد مصرف كنيد.
• از دادن شير، آبميوه، و پنير غيرپاستوريزه يا گوشت خام به كودك پرهيز كنيد.
• اگر خودتان مواد غذايي خود را كنسرو مي‌كنيد، مراحل كار را به دقت انجام دهيد.
• گوشت و ماهي خود را از مغازه هاي معتبر تهيه كنيد.
• موقع سفر به خارج كشور از غذاهاي داغ و تازه پخت استفاده كنيد – و نه سبزيجات خام يا ميوه‌هاي با پوست ؛ فقط آب جوشيده شده بنوشيد.
دپارتمان کودک و مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره احیا
